Nepboksen

Weken geleden al weer stonden VVD-lijsttrekker Mark Rutte en PVV-collega Geert Wilders als boksers paginagroot afgebeeld in een krant. Om het gevecht tussen die twee mannen zou het gaan in deze verkiezingscampagne. Die twee alleen zouden in een ring uitvechten wie de grootste partij in de Tweede Kamer zou gaan leiden, wie er premier van Nederland zou worden. Het beeld suggereerde dat al die andere partijen niet meetellen.

Van die bokswedstrijd kwam het daarna almaar niet. Wilders ontweek elk treffen. En toen het gisteravond, minder dan 48 uur voordat de stembureaus opengaan, dan eindelijk zo ver was en Rutte en Wilders elkaar voor het eerst in levenden lijve met woorden te lijf gingen, was het nep-boksen. Om dat woordje waar Wilders zo dol op is ook maar weer eens te gebruiken.

Zoals te verwachten was, hakte Wilders in op buitenlanders en de islam, beloofde hij de Nederlandse grenzen te sluiten voor asielzoekers, pleitte hij voor een Nexit in navolging van de Brexit, en noemde hij de zorg in Nederland een beschaafd land onwaardig. Rutte bestempelde hij als de minister-president van buitenlanders. Rutte zou deals sluiten met terroristen. Rutte zou ouderen gebruiken als campagnemateriaal door nu ineens twee miljard euro voor de ouderenzorg te beloven.

Rutte herinnerde op zijn beurt aan het weglopen van Wilders uit het Catshuis in 2012 en het loslaten van de belofte in 2010 om de AOW-leeftijd op 65 jaar te laten staan, voorspelde dat een Nexit tot een groot banenverlies zou leiden en noemde het sluiten van de Nederlandse grenzen een nepoplossing.

Dit was allemaal vooraf te verwachten en uit te tekenen geweest. Je zag dat de twee heren dat zelf ook wisten, ze konden een glimlach soms maar met moeite onderdrukken. Wat uitbleef was een uitlating van Wilders die als het ware als de overtreffendste trap gekenmerkt zou kunnen worden, een uitlating zoals de minder-Marokkanen-uitspraak die menige Nederlander wederom zou hebben geschokt. De PVV-leider had deze keer blijkbaar niks kunnen bedenken waarmee hij zichzelf in schokkende uitspraken zou hebben overtroffen.

Kiezers die toch al geneigd waren PVV te stemmen zullen door dit debat niet van gedachten zijn veranderd. Kiezers die toch al op inhoudelijke gronden VVD wilden stemmen eveneens niet. Maar wat doen de strategische stemmers morgen? De kiezers die niet willen dat de PVV de grootste partij wordt? Die zich schamen in een land te wonen waar iemand als Wilders de grootste partij leidt?

Zij zullen mogelijk meer naar de laatste peilingen kijken dan naar dit debat. Wordt het volgens die peilingen een nek-aan-nek-race tussen VVD en PVV, dan is de kans groter dat er uit strategische overwegingen op de VVD wordt gestemd. Maar naar welke peilingen kijken mensen dan? Die van EenVandaag zelf, de organisator van het debat tussen Rutte en Wilders, liet gisteren een gelijk op gaan van VVD en PVV zien, met een steeds dichterbij kruipende CDA als derde. Maar de Peilingwijzer, die een gemiddelde aangeeft van zes verschillende peilingen, voorspelde gisteren dat de VVD groter wordt dan de PVV. En CDA en D66 dicht daar achteraan.

Om de strategische kiezer alsnog de kant van de VVD op te duwen was het Rutte zelf die gisteren, voorafgaand aan het debat, de verkiezingen in Nederland bestempelde als de kwartfinale in de strijd tegen, wat hij noemde, het verkeerde populisme. De halve finale zijn dan de Franse verkiezingen, de finale volgt nog weer later dit jaar als de Duitsers naar de stembus gaan. Rutte en zijn VVD hebben baat bij het blijven benadrukken van de tweestrijd met de PVV. Vanwege die strategische kiezers.

Op de wandelgang in het Kamergebouw was gisteren te horen dat de diplomatieke rel met Turkije de VVD in de kaart zou kunnen spelen, meer dan coalitiegenoot PvdA. Als minister-president was Rutte afgelopen weekeinde meer in beeld dan PvdA-vice-premier en -lijsttrekker Lodewijk Asscher. Dat de Duitse bondskanselier Angela Merkel niet alleen steun betuigde in die rel aan Nederland maar ook Rutte persoonlijk noemde, is bij de VVD met zacht gejuich ontvangen.

Daar staat tegenover dat kiezers als gevolg van de rel met Turkije ook hebben gezien dat de PvdA met burgemeester Ahmed Aboutaleb van Rotterdam, minister Bert Koenders van Buitenlandse Zaken en EU-commissaris Frans Timmermans goede bestuurders in huis heeft. Dat zou PvdA-kiezers die overwegen over te lopen naar GroenLinks kunnen doen besluiten alsnog op de sociaal-democraten te stemmen.

Aan het einde van het debat kreeg Rutte van debatleider Pieter Jan Hagens de vraag of hij Wilders recht in het gezicht durfde te zeggen dat hij niet met de PVV zou gaan regeren. Tenslotte was dit de eerste keer dat dit kon. Rutte deed dat met verve.

Wilders had kort daarvoor de kiezer opgeroepen Rutte weg te jagen. Uit het Torentje, bedoelde hij. Daar wil Wilders zelf terechtkomen. Maar hij kreeg vervolgens niet de vraag voorgelegd met wie de PVV-leider dacht een kabinet te kunnen gaan vormen. Dat was een alleszins relevante vraag geweest. Want zonder 76 PVV-zetels zal Wilders coalitiepartners nodig hebben. De 24 zetels die EenVandaag hem gisteren voorspelde, zijn bij lange na niet genoeg. Ook al zou hij met dat zetelaantal wel de grootste partij kunnen worden.