‘Iedereen dement’ heet de eerste aflevering van Thuis op Zuid, waarin Hugo Borst en Adelheid Roosen zich verdiepen in de zorg voor dementerenden. Dat deden ze eerder in In De Leeuwenhoek inzake verpleeghuiszorg. Deze keer gaat het om patiënten die thuis wonen. Nóg thuis wonen kun je zeggen, maar soms wekken de makers de verwachting dat bij een betere aanpak van de zorg het verpleeghuis niet onvermijdelijk hoeft te zijn. ‘Iedereen dement’ is hyperbool, bedoeld om ernst en omvang van de problematiek neer te zetten: één op de vijf van ons wordt het. Alzheimer, vasculair of combinatie daarvan. We maken uitstapjes naar Amsterdam en een camping, maar ‘Zuid’ is hier de Rotterdamse Afrikaanderbuurt, waar we een schare patiënten, mantelzorgers (partners, dochters), thuiszorgers, wijkverpleegkundigen, ouderenzorgers, maatschappelijk werkers, coördinatoren leren kennen.
De jongste lijder is kunsthistoricus Ed (61), de oudste lijkt me Jan, voormalig zeeman en morgenster met een huis uitpuilend van op straat gevonden meuk. Al schijnen beiden er vaak juist niet onder te lijden. Jan is en blijft behoorlijk laconiek, zelfs als het met fikse pressie van zorgverleners zover komt dat hij uit zijn onwelriekend hol naar dertienhoog in een nieuwe flat verhuist – karakter of afvlakking door ziekte? Borst vraagt zich achteraf af of die oude boom verplant had moeten worden. Van geestige Ed weten we uit de verhalen van zijn geliefde dat hij totaal in paniek kan raken van brieven van de gemeente. Even zo makkelijk kan hij vertellen dat hij, ondanks de officiële diagnose alzheimer, nergens last van heeft. Een verschijnsel dat vaak voorkomt. Deels omdat er, soms indrukwekkend, geveinsd wordt, deels omdat vergeten wordt – zelfs het lijden. (De ergste lijders zitten vaak al in een tehuis.)
Hoewel ik hoop het duo zelf nooit over de vloer te krijgen, ook niet bij dementie (hij straalt een haast goeroe-achtige rust uit; zij stort zich ongeremd letterlijk en figuurlijk op iedere patiënt die per definitie een ‘schat’ is), gun ik ze absoluut een plek in de zorghemel. Ze gebruiken hun naam, faam en talenten ten dienste van de zwaksten en hun dierbaren; ten dienste van beroepskrachten die het zware, moeilijke, soms ondankbare werk vaak met hart en ziel doen (en daarmee de ereplek in diezelfde hemel verdienen); ten dienste van bureaucratiebestrijding; van initiatieven die de tekortkomingen in die zorgtak trachten aan te kaarten en zelfs op te lossen (Het Huis van de Tijd; Helpende handen).
Sommige patiënten worden sterren, zoals de onbetaalbare mevrouw Karakoc die in Turkije ‘nooit ziek is’ dankzij de voortreffelijke artsen daar en die gezegend is met Maaike, de ideaalste aller schoondochters. Thematiek en aanpak passen perfect bij omroep human, die zich juist ook met sociale, niet-sexy problematiek bezighoudt en die rond de serie bijeenkomsten voor professionals en vrijwilligers organiseert. Wat me doet vragen: bent u al lid van human, die niet meer dan aspirant-omroep is? We kunnen, met alle respect, bejaarden toch niet louter aan max overlaten?
Maaike de Gruyter (regie), Hugo Borst, Adelheid Roosen, Thuis op Zuid, HUMAN, vier delen, woensdags vanaf 2 september, NPO 2, 20.30 uur