Het Engelse woord transgressive beschrijft het ‘schenden van morele en sociale grenzen’. Vertaald: ‘grensoverschrijdend’. Maar qua radicaliteit zou ‘transgressief’ de lading beter dekken, al helemaal in het geval van X waarin de Amerikaanse regisseur Ti West geaccepteerde scheidingslijnen opblaast. Dat doet hij met artistieke precisie, bijvoorbeeld de innovatieve montagestijl; soms zien we in een flits een greep uit de volgende scène waarna we kort teruggaan naar de huidige scène, gevolgd door daadwerkelijk die volgende scène. Het effect hiervan valt te vergelijken met dat van wanneer je te veel met je ogen knippert, uit nervositeit.
Hiertegenover staat C’mon C’mon van Mike Mills die eerder 20th Century Women maakte. In zijn nieuwe film speelt Joaquin Phoenix de rol van Johnny, een radiojournalist van middelbare leeftijd die werkt aan een serie waarin hij kinderen interviewt die vertellen over zichzelf en over hun dromen voor toekomst. Als zijn zus Viv (Gaby Hoffmann) in de problemen komt door een echtgenoot die kampt met mentale problemen, moet Johnny een paar dagen passen op haar zoontje Jesse (Woody Norman). Op deze relatie focust de film: Johnny en Jesse in gesprek met elkaar terwijl ze in verschillende steden door de straten wandelen. Zowel Jesse als Johnny kampt met de vraag hoe je vormgeeft aan het heden en de toekomst terwijl het verleden hardnekkig blijft hangen. De film is een oase van rust, heel fijn om te zien.
Nu X. De titel zegt: verboden toegang. Plus: ‘x marks the spot’, oftewel precies hier moet je zijn, waar een groep vrienden ergens eind jaren zeventig naar een afgelegen boerderij in Texas trekt om een pornofilm te maken. De boer en zijn vrouw, hoogbejaard, wonen in een verwaarloosd houten huis. Terwijl de jonge mensen in een ander huisje op de boerderij aan hun productie werken, blijkt dat Pearle, de vrouw van de boer, in het geheim vol verlangen toekijkt, vooral naar die jonge, sexy Maxine (Mia Goth) die zich met volle overgave op de porno stort (pas later realiseerde ik mij dat Goth óók de rol van de oude vrouw Pearle vertolkt, waarmee de kern van de film nog meer betekenis krijgt).
Op het scherm komt het verbodene, het zelden of nooit getoonde: het door ziekte en ouderdom afgetakelde lichaam dat nog altijd snakt naar liefde en erotiek. Maar beide vrouwen zijn slachtoffer – van grenzen gesteld door mannen. Hun leven lang bepaalden mannen waar de grenzen liggen, en het ‘mooie’ is dat we dit zien terwijl we kijken met onze ogen constant knipperend. Want het past niet, bij ons noch bij onze wereld. Het seksuele verlangen van Pearle, met haar ‘weerzinwekkende’ stokoude lichaam, ervaren we als abject. Maar in een verbijsterende scène worden de bordjes verhangen – via ‘transgressie’. We zien iets wat de grenzen overgaat, grenzen die we voor onszelf hebben gesteld en die voor ons worden gesteld door films die geruststellen. In de tegenstelling tussen X en C’mon C’mon kristalliseert zich de glorie van het nerveus kijken.
C’mon C’mon is te zien vanaf 31 maart; X draait nu in de bioscoop