Basel – Simon Stone (1984) brengt komende week bij Toneelgroep Amsterdam een eerder uitgestelde productie uit, zijn derde hier, Ibsens huis. Hij is ondertussen vanuit Australië, waar hij schrijver/regisseur werd, teruggekeerd naar zijn geboortestad Basel. Daar bewerkte hij Tsjechovs Drei Schwestern, waarmee komend weekend het Berlijnse festival Theatertreffen begint. In Drie zusters (1902) wordt een Russisch noodweer aangekondigd dat alles en iedereen zal verzwelgen. In 1917 was dat zo ver. Stone’s herlezing speelt zich af in een tastbaar heden. Een maatschappelijke golf van onrust trekt over de wereld. De familie van de drie zusjes heeft zich voor de Kerst teruggetrokken in hun vakantiehuis. Drie woonlagen, alles glas. De moderne Hüttenbau en zijn bewoners laten zich op een draaitoneel van alle kanten begluren.
Stone schrijft feitelijk een nieuw stuk, maar hij volgt Tsjechovs dramaturgie op de voet. De oudste zus, Olga, is lerares en staat vlak voor haar coming out als lesbo. De middelste, Masja, treurt over de kinderloosheid van haar huwelijk met de joviale leraar Theo. Ze valt als een blok voor de charmes van buurman Alexander. De jongste, Irina, studeert geesteswetenschappen. Ze heeft een paper geschreven over ‘de vluchtelingencrisis in het licht van asielvertellingen in posthomerische Griekse mythen’. Toen de vluchtelingenstroom het lokale treinstation bereikte, zat zij net midden in een onwijs gave hbo-serie die ze unbedingt wilde afkijken. Naar Moskou wil ze niet. Liever naar Berlijn. Maar daar is ze net geweest. En ze vond er eigenlijk niks aan. Op haar 21ste verjaardag krijgt ze van oom Roman, een notoire alcoholist, geen samovar maar een exclusieve prosciutto-snijmachine. Oom is vergeten dat Irina vegetarisch is. Broer Andrej is een ict-genie met een drugsprobleem, die vrijt met een wolvin in de schaapskleren van een tuttig kindvrouwtje.
Stone is geen deconstructivist als Frank Castorf. Hij haalt het stuk uit elkaar, maar herstelt het aan de hand van de originele bouwtekeningen. Als hij nieuwe dingen toevoegt, dan leent hij die weer van Tsjechov. De samenkomst aan het begin heeft veel weg van de opening van Tsjechovs Kersentuin. De afloop is er zeker aan ontleend. Andrej’s wolvin in schaapskleren loopt bij hem weg en trouwt in bij Nieuw Geld. Zij koopt het vakantiehuis op, schopt de hele familie eruit en fantaseert zich een verbouwing waarin glas is verwerkt ‘met de goudglans van de Trump Tower’. Dat soort details, er zijn er meer, ogen een tikje plat en ranzig. De bewerking is harder dan Tsjechovs origineel. De uitslaande brand in het derde bedrijf is door de suïcidale vrouw van Masja’s minnaar aangestoken. Masja’s man is geestig maar heeft ook losse handjes. Alle figuren worden in hun raadsels serieus genomen, zonder ze te duiden. En de acteursregie van Stone is precies, intens en echt. Wie uitkijkt naar Masja’s razernij bij het afscheid van haar minnaar, die komt niks te kort. Tsjechov wordt gevolgd in diens mededogen én meedogenloosheid. De regie observeert schaamteloos. En veroordeelt nooit.
Drei Schwestern, 6 en 7 mei Berlijns Theatertreffen. In Basel is de voorstelling te zien op 20 en 31 mei, 5, 10, 18 en 25 juni. Ibsens huis bij Toneelgroep Amsterdam is te zien van 3 t/m 12 mei in de Stadsschouwburg Amsterdam