Het boek dat mij dit jaar omverblies, was Vallen is vliegen van Manon Uphoff. Ik heb veel niet gelezen, maar genoeg om te weten dat dit een uitzonderlijk boek is dat opgenomen moet worden in de eregalerij der onvergetelijken. Een roman die werd geboren uit afkeer van fictie, zo valt op te maken uit de openingspagina’s. Zoals het dan heet: het moest geschreven worden. Geen incestroman alsjeblieft, geen slachtofferproza, geen sensationeel gekrabbel over het schandelijkste geheim, lijkt tussen de regels door het ongeschreven gebod dat Uphoff tijdens het schrijven voor ogen had. Zo’n aardse schrijfster is ze niet, nooit geweest ook. De zware deur naar de donkerste kamer liet zich alleen openen met koninklijke beeldspraak, mystieke vergelijkingen, verwijzingen naar Escher, en Alice die in het konijnenhol tuimelt. Ongelooflijk toch hoe dat werkt, een schrijver die haar leven lang schrijft en dan met iets komt dat al het voorgaande weer in een nieuw licht zet.
Mijn tweede boek van het jaar is Een vrouw apart. En de stad van Vivian Gornick. Ik ‘leef’ al een paar jaar met dit boek, maar nu is het dan ook in het Nederlands vertaald. Gornick loopt over straat, in New York, meestal in gezelschap van best friend Leonard, en vertelt wat ze ziet, denkt, bepraat. Anekdotes over het hier en nu, en toen, rijgen zich aaneen, springerig en toch hecht. Ze is een paar keer getrouwd geweest, maar nu alweer een tijdje alleen, ze reflecteert op haar leven, de keuzes, seks en de afwezigheid van seks. Ze wist dat ze ooit de revolutie zou leiden. Haar vriendinnen en zij waren op school allemaal erg ‘into literature’. Óf je identificeerde je met Dorothea Brooke, uit George Eliots Middlemarch, die een klerk aanziet voor een intellectueel, of met Henry James’ Isabel Archer, die de schurk Osmond aanziet voor een kunstkenner. ‘De ernst van onze zorgen laat zich aflezen uit onze obsessie met deze twee romanheldinnen.’ Sinds ik haar ontmoette in New York deze zomer, heeft Gornick me alleen maar meer in haar greep. Eerlijk, menselijk, intelligent, en niet bang zichzelf in de spiegel te bekijken.