Nieuw Zimbabwe

Zimbabwe 2018. Een jonge politicus spreekt in het veld de bevolking van een groot dorp toe. Het is als een beurtzang: soms beantwoordt het publiek als één persoon een vraag van hem; soms vult het op dezelfde manier een van zijn zinnen aan. Blijdschap, eensgezindheid. En voor wie niet van zulke massa-instemming houdt, zal in de loop van de documentaire President voelbaar en begrijpelijk worden dat hier niets eng demagogisch aan is, omdat deze Nelson Chamisa (1978, jurist), presidentskandidaat, de hoop vertegenwoordigt van ontelbare armen die onder Mugabe zijn geminacht, uitgebuit en bestolen. ‘Een nieuw Zimbabwe – zien jullie het?’ ‘Ja!’ ‘Een nieuw begin’. Gejuich.

Als ik in de loop van de anderhalf uur film zie hoe onwaarschijnlijk veel hoop door onwaarschijnlijk veel bewoners in hem wordt geïnvesteerd, vraag ik me wel benauwd af hoe hij zijn beloften van echte democratie, gerechtigheid, werk en inkomen voor ontelbaren waar zal maken in een diep verrotte staat – maar dat in hem en zijn partij mdca (Movement for Democratic Change Alliance) integriteit en idealisme dominant zijn, daar kun je niet omheen. Eindeloos veel meer dan in Mugabe’s corrupte en dictatoriale zanu-pf, maar daar is weinig voor nodig. (De tragiek van meer Afrikaanse landen: antikoloniale gerechtigheidsstrijders die, eenmaal aan de macht, geleidelijk de nieuwe uitbuiters worden, met behoud van oude, hol geworden retoriek). Het lijkt me geen spoiler als ik zeg dat Chamisa helaas niets heeft hoeven waarmaken, omdat de mdca en hijzelf bij de verkiezingen zwaar bestolen zijn door degenen die na massale volksprotesten Mugabe in 2017 lieten vallen (legerleiding, zanu-leiding, rechterlijke macht). Waarbij vice-president Emmerson Mnangagwa (kort tevoren door Mugabe ontslagen na 56 jaar samenwerking en 37 jaar adviseurschap) het hoogste ambt mocht aanvaarden. Tegen hem moet Chamisa het opnemen. Vergeefs.

Hoe dat in zijn werk gaat toont de Deense regisseur Camilla Nielsson akelig precies en van akelig dichtbij. Vergelijk alleen al de massa’s die Chamisa door gans het land op de been weet te brengen met de zanu -bijeenkomst in het stadion van Harare, waar mensen uit het hele land zouden komen en dat ze bij lange na niet vol krijgen – en je hebt haast al objectief bewijs voor de vervalste uitslag. Zo schaamteloos dat de uitslagen in zestien districten exact identiek zijn in aantal stemmen. ‘Alsof een kind de boel probeerde te bedonderen’, zegt de dappere advocaat van mdca bij het aanvechten van de uitslag voor de hoogste rechtbank, bestaand uit bepruikte corruptelingen. Dat Mugabe zelf op de vooravond van de verkiezingen stemadvies geeft ten gunste van Chamisa (zanu had hem immers verraden) is des te pijnlijker omdat Chamisa ooit als protesterende student voor dood in een greppel is achtergelaten door Mugabe’s knokploeg. Zie de schaamteloze elite van Zimbabwe bij Mnangagwa’s inauguratie. En bewonder Chamisa, die even hartstochtelijk als ooit voor de dorpsbewoners, zegt dat dit niet einde maar het begin is van de tocht naar een rechtvaardige toekomst.