Nieuwsverslaafd

Beste Vincent,

Dankjewel voor je brief. Als ik het goed begrijp heb je een fascinatie ontwikkeld voor griezelige nieuwsberichten en video’s. Mijn eerste gedachte is dan: dan heb je tegenwoordig heel wat te kiezen. Sla De Groene er maar op na, het is allemaal: oorlog, crisis, dreiging. Ik hoor in de spreekkamer nogal wat variaties op de uitspraak: ‘Met mij gaat het goed, met ons gaat het slecht.’ En vergis je niet, daar kun je behoorlijk ziek van zijn.

Maar bij jou is het dus anders. Jij voelt je op de een of andere manier aangetrokken tot de ellende. Ik vraag me dan af: is dat een ‘ik-kan-niet-wegkijken’ soort aangetrokken, of meer een ‘aangetrokken-aangetrokken’?

Uit de psychologie weten we dat het heel normaal is om verschrikkelijke scenario’s in onze verbeelding te ‘oefenen’. Misschien doe jij dat door ernaar te kijken of erover te lezen. Stephen King schreef daar eens een mooi essay over, volgens hem is het de reden dat we zo van griezelverhalen houden: we bereiden ons ermee voor op het ‘echte’ kwaad. En met de reële dreigingen als klimaatcatastrofes en nucleaire vernietiging op het menu, komt dat ‘echte’ kwaad ook ineens angstvallig dichtbij.

Dat roept grofweg twee reacties op bij mensen: óf ze sluiten zich af voor het nieuws, de nieuwsmijders, óf ze storten zich er juist op, min of meer zoals jij beschrijft. Beide geven denk ik een gevoel van controle. Wegkijken van het leed is misschien voor onszelf de rustgevendste optie, maar het is niet eerlijk naar de slachtoffers. En hoewel het in het begin misschien bevredigend is, maakt obsessief achter het nieuws zitten je uiteindelijk ook alleen maar verslagen en moe.

Maar ik heb nog een andere gedachte: ik weet het natuurlijk niet zeker, maar het zou óók kunnen dat je op zoek gaat naar die beelden omdat ze iets uitdrukken wat er onbewust in jou aanwezig is. Volgens de psychoanalyse hebben we allemaal onbewuste fantasieën en gedachten, soms ook heel onfraaie. Misschien verbeelden die nieuwsverhalen iets wat er bij jou onder de oppervlakte sluimert: boosheid, of machteloosheid misschien. Eigenlijk zou je brief een mooie openingsvraag kunnen zijn voor een therapie, daarin onderzoek je precies dit soort dingen.

En over die minder fraaie kanten van onszelf gesproken: de akelige waarheid is dat het best prettig kan zijn om afschuwelijke dingen op een afstand te zien gebeuren. Aristoteles wist dat al: het is volgens hem de aantrekkingskracht van kijken naar mensen en hun ellende op het toneel (of tegenwoordig op ons beeldscherm). Je kunt daarna gewoon weer veilig terug naar huis en je bed in rollen, en toch heb je het een soort van meegemaakt. ‘Blij dat ik het niet ben.’ Catharsis, noemde hij dat.

Je zegt dat je veel op je werk zit te scrollen. De voor de hand liggende gedachte is dan: vind je je werk nog wel leuk? En: heb je het gevoel dat je iets stiekems doet als je naar het nieuws kijkt? Is het een kleine rebellie? Ik proef ook een soort verlustiging uit je brief. Het is lekker, zeg je. Het was Freud die voor het eerst scopofilie beschreef: het plezier aan het kijken naar ‘verboden’ dingen. Door het sleutelgat, onder de tafel, in de bosjes. Hoe lekker is dat.

Zo is niets menselijks ons vreemd. En het ís ook moeilijk, wegkijken van akelige dingen. Als je ze eenmaal hebt gezien, staan ze op je netvlies. Ik reed eens op de snelweg langs een vliegtuigwrak. Alle auto’s remden af om naar de ravage te kijken, en versnelden weer zodra die uit het zicht was. Zo ontstond er een kleine ramptoerisme-file. En ik betrapte mezelf ook: ik kon niet níet kijken. Zoiets gruwelijks heeft ook iets fascinerends, iets aanlokkelijks.

Of het een verslaving is weet ik niet. Ik denk het niet. Ik denk eigenlijk dat het voor veel mensen, mijzelf inbegrepen, de moeite waard is om na te gaan waarvoor ze hun nieuwsconsumptie, bewust of onbewust, gebruiken. Is het écht om op de hoogte te blijven van wat er speelt in de wereld, of gaat het ook om iets anders? Het is een dunne lijn tussen geïnformeerd zijn en vermaakt worden.

Hartelijke groet,
Arthur