Norma, Tosca, Mimi

‘Dear Grace, doe de groeten aan Rainier, ook van Aristo. Maria.’ Je moet oud zijn om te weten waar we ons bevinden. Grace = Kelly; Rainier = van Monaco; Aristo = miljardair Onassis. Dan moet Maria wel Callas zijn, kort voor het moment (1968) dat Aristo Maria inruilde voor Jackie, voormalig Kennedy. Maria moest dat uit kranten vernemen – gruwelijk. Deze gossip was niet alleen in Story’s te vinden, maar ook in NRC’s wereldwijd, want hier raakten (geld)adel, Hollywood en Witte Huis verweven met de wereld van Hoge Cultuur, belichaamd door Diva Assoluta Maria Callas (eigenlijk Kalogeropoulos, geboren in New York uit Griekse ouders). Zij beklom de Parnassus, afdeling belcanto, specialisme Bellini, Puccini, Verdi et cetera.

Callas behoort tot de allergrootsten in het sopraanvak, door techniek, uniek timbre, doorleefde interpretatie en een acteerkunde die tegenwoordig vereist en ontwikkeld wordt, maar in haar bloeitijd, jaren veertig tot zestig, minder belangrijk werd geacht. Overigens is door kenners die zangtechniek wel betwist (concurrente Renata Tebaldi wordt door sommigen hoger aangeslagen), en zeker is dat beheersing en zuiverheid op den duur afnamen. Maar Callas was en bleef een Instituut en raakte de luisteraar ook als ze noten niet loepzuiver raakte. In haar nadagen, na de bittere scheiding van Onassis, trok ze nog de wereld over met een recital (Amsterdam tot Tokio), maar het lijkt niet toevallig dat van die triomfreis langs idolate fans geen enkele geluidsopname zit in de documentaire Maria by Callas van Tom Volf. Zoals de naam Tebaldi überhaupt niet valt en menig schandaal ontbreekt.

Is dat erg? Nee, gun een jonge aanbidder zijn idool-met-unieke-verdiensten, zeker als hij de moeite heeft genomen jaren te speuren naar beeld- en geluidsmateriaal dat nooit eerder vertoond is. Nul talking heads hier. Twee uur lang louter Callas zelve (1923-1977) op foto’s, in amateurfilms, tv-interviews, bioscoopreportages, en bovenal in amateuristische en professionele registraties van optredens. Beeldmateriaal van erbarmelijke tot gelikte kwaliteit. Geluid dito. Maar regelmatig laten ze niet alleen haar spel, kostuums, decors en publiek in (toen nog) robes met bontstola’s zien, maar tonen ze hoe het lot van heldinnen als Norma, Tosca, Mimi dat van Callas spiegelen. Of, beter, dat van Maria, op wier bestaan, achter de façade van het icoon, ze in interviews wijst. ‘Ik ben een gewone vrouw voor wie een liefhebbend gezin het hoogste is.’

Dat was haar niet vergund met de twee belangrijkste, beduidend oudere mannen in haar leven. Trouwens, dat viel absoluut niet te combineren met een zangcarrière, stelde ze in een interview met David Frost in 1970, waarin ze onweerstaanbaar is. Onuitstaanbaar was ze ook. Waarvan je meer gaat begrijpen door gruwelen als een exploiterende moeder; een dito eerste echtgenoot; een onbetrouwbare Grote Liefde; maar vooral het gekkenhuis van aanbidding en persmuskietisme dat roem meebrengt. De stem die haar brieven en dagboeken leest is van sopraan Joyce DiDonato. Zie Joyce’s optredens en masterclasses op YouTube. Zelf een Heel Grote. Maar tegenpool van jetset, want maatschappelijk betrokken.