Talkshows en kranten tekenden ervaringen op van zwarte Nederlanders. Witte Nederlanders spraken hun steun uit voor de Black Lives Matter-beweging. Museumdirecteuren beloofden hun leven te beteren en te zorgen voor meer diversiteit . In de boekwinkels lagen stapels met antiracismeliteratuur bij de kassa – want: educate yourself! De diagnose is gesteld, Nederland kampt met institutioneel racisme, en de zoektocht naar een werkend medicijn is begonnen. Hoe help je zo’n systemisch en diepgeworteld probleem het land uit?
In een interview met Kajsa Ollongren draaide nu.nl-journalist Avinash Bhikhie de duimschroeven aan. Wat is er de afgelopen jaren concreet gebeurd om racisme te bestrijden? Er zijn onderzoeken en initiatieven te over, maar waar blijven de resultaten? Ze begreep de vraag en ook de frustratie van de betogers, maar dit is ‘niet morgen opgelost’, zei de minister van Binnenlandse Zaken. ‘Ik zou ook willen dat het sneller ging.’
Premier Rutte hield het in zijn persconferentie bij ‘normeren’, want ‘een actieplan werkt niet’. Hij heeft gelijk dat racisme zich niet laat afschaffen met een wet. Daarom houdt het verweer van mensen die volhouden dat er in Nederland geen institutioneel racisme bestaat omdat onze wetten niet discrimineren ook geen stand: dat iets verboden is betekent niet dat het niet voorkomt.
Dat normeren gebeurde afgelopen week ook vanuit de voetballerij, toen de spelers en speelsters van Oranje lieten weten niet meer mee te werken aan het tv-programma Veronica Inside. Althans, niet zolang er geen afstand werd genomen van de zoveelste racistische uitlating van Johan Derksen. ‘Genoeg is genoeg’, lieten de internationals in een statement weten.
‘Het draait allemaal om de opleiding van jonge kinderen’, zei aanvoerder Virgil van Dijk afgelopen week in een interview met de Daily Mail. ‘Als je mensen wil veranderen die als volwassenen racist zijn, dan denk ik niet dat dat zal lukken. De volgende generatie moet begrijpen dat het geen deel mag uitmaken van de wereld.’
Het zou ongetwijfeld helpen als kinderen op school meer leren over ons slavernijverleden en de wandaden van J.P. Coen. In de nieuwe geschiedeniscanon is daarom een nieuw venster gewijd aan de Surinaamse verzetsstrijder Anton de Kom en komt ‘zeeheld’ Michiel de Ruyter er een stuk minder ‘heldhaftig’ vanaf. Want een standbeeldenstorm of een diversiteitscursus volstaan niet om het koloniale verleden uit te wissen. Net zoals racistisch politiegeweld in de Verenigde Staten zich niet alleen laat oplossen door hervormingen in het korps. De rot zit dieper, zoals Saskia Naafs beschrijft in een reportage over de diep gesegregeerde stad Baltimore. ‘Waar het op aankomt is de onderliggende oorzaken van geweld, armoede, het gebrek aan betaalbare huisvesting en de segregatie in steden weg te nemen.’
We kunnen niet van voetballers of museumdirecteuren verwachten dat ze de oplossingen bieden voor dit soort structurele problematiek. Normeren is nodig, maar het is pas overtuigend wanneer er consequenties aan verbonden worden. Normeren is bijvoorbeeld besluiten om het Sinterklaasfeest voortaan zonder egaal zwart geschminkte pieten te vieren. Normeren is hard optreden tegen discriminerende makelaars of uitzendbureaus. Het is niet meebuigen met populisten die niet elke Nederlander als volwaardig beschouwen. Het is leiderschap tonen zoals ‘vvd’ dat doet. Virgil van Dijk, bedoelen we dan.