Als aanhangers van een ondeelbaar Oekraïne behoren ze in hun thuisregio’s, Donetsk en Loegansk, tot een minderheid. ‘In Kiev zingen we het volkslied. Op iedere hoek zien we de Oekraïense vlag. Als ik mij met de nationale kleuren in de buurt waar ik ben opgegroeid zou laten zien, kost het m’n leven’, zegt Anton. ‘Terwijl het in Donetsk nog betrekkelijk veilig is. In de kleinere steden en dorpen, daar heerst pas echt anarchie.’
Internationale waarnemers kwamen vorige week tot dezelfde conclusie. Een ‘heerschappij van angst’ noemde een VN-functionaris het leefklimaat in de gevechtszones van de twee pro-Russische ‘volksrepublieken’. Medewerkers rapporteerden over burgerslachtoffers, dwangarbeid, ontvoeringen, martelpraktijken.
Afgelopen maandag echter stemden, vrij onverwacht, separatistenleiders in met het tijdelijke, eenzijdig afgekondigde staakt-het-vuren van Petro Porosjenko, Oekraïne’s kersverse president. Of voor de streekgenoten van Anton en Vitali hiermee het ergste leed geleden is, valt te bezien. De argwaan zit diep.
De landelijke pers, overwegend westersgezind, noemt het conflict een ‘onverklaarde oorlog’ en wordt niet moe bewijsmateriaal aan te dragen waaruit moet blijken dat Moskou de separatisten willens en wetens steunt. Reportages verschijnen over dorpen die worden geïntimideerd of beschoten, chemiefabrieken die dreigen te worden opgeblazen en over Russische huurlingen, tot de tanden gewapend, die rekruten gebruiken om kogelvrije vesten te testen.
‘Laat Porosjenko niet denken dat de vijand de wapens zomaar even neerlegt’, waarschuwt een Maidan-activist voor de televisiecamera’s. Veel Oekraïners zijn radicaal anti-Moskou en pleiten voor een in de pro-Russische regio’s af te kondigen noodtoestand om regeringstroepen vrij spel te geven het separatisme ‘weg te zuiveren’.
Rondom de deels in puin geschoten stad Slovjansk zal men daar anders over denken. In enkele dagen tijd hebben ruim duizend ontheemde inwoners in een naburige stad onderdak gevonden. Ze willen slechts één ding: ‘Bevrijd onze stad en laat ons terugkeren. We bouwen hem desnoods op eigen kosten weer op.’ Wie Slovjansk dan moet bevrijden, en met welk doel, lijkt voor hen minder belangrijk.