Dit jaar werd het natuurlijk Brecht. Het is per slot van rekening Brechtjaar. De gekozen regisseurs RenÇ Jagers, Ola Mafaalani en Dani‰lle Wagenaar mochten naar believen winkelen in zijn omvangrijke oeuvre. Ze kozen respectievelijk voor De zeven doodzonden van de kleinburger (een zangspel), Moeder Courage, en een scŠne uit Angst en ellende van het Derde Rijk, een collage teksten over Duitsland onder het Hitler-regime. De eerstgenoemde heb ik niet gezien, de andere twee wel.
De beide regisseurs bekenden in publieke vraaggesprekken niet veel met Brecht op te hebben: lelijke teksten, prima thema’s, stijve dialogen - dat is samengevat ongeveer hun opinie. De hoge toon die uit hun commentaren spreekt past raar genoeg precies in zo'n onderzoekende theaterweek: ga het debat met die lelijke teksten, prima thema’s en stijve dialogen dan maar aan, en kijk waar je uitkomt.
Dat viel me eerlijk gezegd niet mee. Mafaalani heeft de oorlogsgeluiden uit Brechts epische drama Moeder Courage vertaald naar de rotzooi rond de enclave Screbrenica in het voormalige Joegoslavi‰. Als echo van de voortdurend schipperende handelaar Courage (die de oorlog fanatiek achterna reist en er al haar kinderen aan verliest) wordt een navrant beeld geschetst van een almaar schipperende overheid in een toestand waarin iedereen op voorhand de rol van verliezer kreeg. Op een zee aan beeldschermen krijgen we een luidruchtig bombardement van journaalbeelden, waar twee acteurs voortdurend doorheen kletsen. Af en toe mummelen ze mee met een door Gisela May op de band gezongen lied van Brecht (het magnifieke Ein Pferd klagt an) of ze orgelen het lied van Moeder Courage met een aangepaste en wat onhandig gezongen tekst. Verder is Mama Courage een politiek zeer correcte vertoning over een tragische anekdote binnen de Europese geschiedenis, met veel machteloze woede over de duizenden slachtoffers, woede zonder vorm en zonder de dubbele bodems die theater tot theater maken. Brechts tekst Moeder Courage gaat over de achterkant van iedere oorlog, over meten met twee maten. Mafaalani komt in Mama Courage niet veel verder dan een platte reconstructie van de voorkant.
Dani‰lle Wagenaar koos voor de eenacter De spion, waarin twee ouders zichzelf gek maken met het vermoeden dat hun zoontje bij de Hitlerjugend doorbrieft wat zij thuis allemaal aan foute teksten over het regime uitkramen. In haar bewerking is sprake van een jong echtpaar dat leeft in een maatschappij waarin iedereen door een abstract soort Big Brother wordt gecontroleerd op politieke correctheid.
De voorstelling, Helden geheten, schetst een persoonlijk ingekleurde evolutie van wantrouwen waardoor liefde onmogelijk wordt. Het probleem is dat de herkomst van de repressie waardoor deze twee mensenkinderen zo onder psychologische druk staan, volstrekt onhelder is. Wie bespionneert wie, wat is precies het probleem met de Turkse buren, ik zou het niet weten. Brecht mag dan (aldus Wagenaar) hebben gegrossierd in ‘onpersoonlijke categorie‰n’ en Helden zal wel reuze persoonlijk bedoeld zijn, maar ik begrijp er gewoon geen bal van. Ik zou Brecht nog maar een keertje zorgvuldig lezen, alvorens de pretentie te hebben hem postuum een lesje te leren.

  • Regisseur Matthijs RÅmke vroeg zeven toneelschrijvers naar teksten voor een vader en een zoon. Hij improviseerde met de acteurs Joop en Mads Wittermans rondom dat materiaal. Dat werd Vader en zoon door Theater van het Oosten: een prachtige confrontatie met een heuse vechtpartij en daarna een mooie, woordloze verzoening. Op 25 en 26 april in Nijmegen, 29 april in Den Haag. Inlichtingen: 026-4437655.