De Nederlandse regering heeft tomeloze ambities op het gebied van ICT. Officieel moet in 2017 al het contact tussen de overheid en burgers en bedrijven volledig geautomatiseerd zijn, van de blauwe envelop tot de vergunning voor een dakraam.
Er is alleen een probleem: het fundament waarop alle digitale dienstverlening is gebouwd, is zowel technisch als bestuurlijk los zand. Verantwoordelijk ‘digicommissaris’ Bas Eenhoorn heeft simpelweg geen wettelijke drukmiddelen en geen zeggenschap over de geldstromen.
Dit is een grote handicap bij de modernisering van de gemeentelijke basisadministratie (mGBA), de ‘backbone’ van de e-overheid. Het optuigen van die administratie is een gezamenlijke taak van het rijk, de 390 Nederlandse gemeenten en honderden ZBO’s, zoals het UWV, het CBS en de Belastingdienst. In werkelijkheid, zo blijkt uit onderzoek van Investico, is niemand de baas over het project.
En de resultaten zijn ernaar: de klus loopt al meer dan vijftien jaar, is driehonderd procent duurder dan aanvankelijk begroot en is al tweemaal stopgezet en weer hervat.
Platform Investico dook in deze kettingbotsing in slow-motion. Bestuurders, ambtenaren en ICT’ers verlaten het project om de haverklap met ruzie, of een burn-out. Gemeenten en monopolistische ICT-bedrijven dwarsbomen iedere stap. In een poging de regie in eigen hand te nemen, bouwde de overheid de afgelopen tien jaar een stelsel van organisaties, stichtingen en ‘service centers’ waar externe ICT’ers de overheid helpen om maatschappelijke problemen op te lossen met ICT.
Dit had een averechts effect, zo blijkt uit ons onderzoek. In plaats van een bekwame, kritische poortwachter die de haalbaarheid van de ICT-wensen in de gaten houdt, bouwde de overheid een droommachine die nooit ‘nee’ zegt. Zo wordt de e-overheid van minister Plasterk een fantasie, waar spannende nieuwe technische initiatieven gebouwd zijn op onhoudbare en slappe compromissen.