Oneindig aantal dimensies

Zou wiskundige Miranda Cheng in de meg-machine van cognitief neurowetenschapper Floris de Lange belanden, dan zou de gemeten magnetische activiteit, veroorzaakt door elektrische stroompjes in haar brein, weleens duizelingwekkend kunnen zijn. Dit is praat van een nitwit die twee afleveringen zag van vpro’s wetenschapsserie Grote vragen. De Lange (hoogleraar waarneming en cognitie, Nijmegen) was de eerste van acht geportretteerde toponderzoekers. Miranda (wiskundige en theoretisch natuurkundige, uva) komt in aflevering vijf aan bod (1 oktober).

Wie echt de meg in ging, was Rob van Hattum, wetenschapsjournalist bij de vpro. Wetenschap voor arbeiders en alfa’s verklaard, om met Gorter te spreken. Ik had geen zin in die ‘grote vragen’ omdat ik weet dat ik de ballen begrijp van de antwoorden. Maar wat had ik veel gemist als nieuwsgierigheid het niet had gewonnen. Twee fraaie portretten qua cameravoering, vormgeving en incidentele animatie; qua persoonlijkheden; qua complexe thematiek. Een kundige presentator die zonder nederigheid doordrongen is van de grootheid van zijn hoofdpersonen, wier persoonlijke geschiedenis een boeiende rol speelt in de keuze voor dit vak en specialisme (De Lange) of sowieso spectaculair en uitzonderlijk is (Cheng).

Dat we met Floris meteen een kunstwerk van Willem van Genk bekijken in het Psychiatrisch Museum Gent (het Outsider Art Museum in de Hermitage had recent een imposante Van Genk-expositie) is voorbode van een bezoek aan zijn van hallucinaties genezen vader die indrukwekkende, angstaanjagende tekeningen en schilderijen uit zijn ziekteperiode laat zien waarvan hij nu niets meer begrijpt. Confronterend voor vader, zoon en kijker. En roerend dat die overwonnen ziekte mede een trigger was voor De Lange’s wetenschappelijke carrière in onderzoek naar het brein.

Het brein waarvan hij met woord en proefjes aantoont dat het een ‘voorspellingsmachine’ is: ogen tasten de wereld af en het brein plakt op basis van voorkennis waarnemingen aan elkaar tot een coherent plaatje – verre van ‘objectief’. Sorry, De Lange legt het veel beter uit. Een uitstapje naar Spanje vanwege Ramon y Cajal, die van zijn vader geen kunstenaar mocht worden en dus ‘maar’ neuroloog werd, en schitterende gedetailleerde tekeningen van hersencellen maakte. Nobelprijswinnaar en medegrondlegger van de diepe-hersenstimulatie waar parkinsonpatiënten baat bij hebben.

Het lijkt een kunstserie, want Miranda Cheng blijkt weer geïnspireerd door tekeningen van Escher, die met haar toelichting nog fascinerender worden. Korte biografie: school-en wiskundehater in Taipei want hoogstbegaafd. Las Schopenhauer, Heidegger, Marx als veertienjarige. School- en huisverlater op haar zestiende. Verkoopster in platenzaak. Drummer in meidenpunkband. Naar boeddhistisch klooster. Mediteren. Want ‘ik heb een heel druk hoofd’ (vandaar mijn meg-fantasie). En kijk nu: na studie bij ’t Hooft en Verlinde mede-ontdekker van de ‘umbrale maneschijn’. ‘Maar vier mensen op aarde begrijpen echt goed waar ze mee bezig is.’ Fascinerende vrouw die in een oneindig aantal dimensies denkt. Gepromoveerd op snaartheorie en zwarte gaten. Zorgelijk over maatschappelijke ontwikkelingen als fake news. We zouden daarom allemaal meer aan wiskunde moeten doen, want de wiskunde kan (bijna) alles beschrijven. Na u. Maar sowieso kijken.