Toen Martha Gellhorn in 1941 China bezocht, trof ze daar verschrikkingen die elke beschrijving tartten. Een massaleger bestaande uit miljoenen ondervoede, in lompen gehulde soldaten. Steden vol smerige, nauwe straatjes waar ouders hun kinderen ter prostitutie aanboden. Aan het eind van de reis was ze bijkans hysterisch. En dat terwijl ze als oorlogscorrespondente toch al het nodige had meegemaakt. In Travels With Myself and Another (1978) memoreert Gellhorn een aantal van haar gruwelijkste reizen. China staat bovenaan.

Volgens het fotografenduo WassinkLundgren, bestaande uit Thijs Groot Wassink en Ruben Lundgren, kenmerkt de beeldvorming rond China zich nog steeds door extremen. Lundgren: ‘Het gaat altijd over de schending van mensenrechten óf over de enorme groei van de economie. Alsof daartussen niets is. Wij hebben geprobeerd het land met een open blik tegemoet te treden.’

Op de foto’s die WassinkLundgren maakte in Peking en Shanghai zijn inderdaad geen mensonterende toestanden te zien. Maar het zijn ook geen flitsende plaatjes van een booming economy. Voor het project Empty Bottles (een boek en expositie in Foam, Amsterdam) fotografeerden ze simpelweg voorbijgangers die een (door hen daar neergelegd) flesje van de grond rapen. Het resultaat is een serie rustige, ondramatische foto’s, die samen toch een verhaal vertellen. De flessenrapers zijn van allerlei pluimage: armoedig uitziende verzamelaars met grote plastic zakken, maar ook een keurig geklede vrouw die even van haar fiets stapt, of schoonmakers in een oranje hes.

De foto’s zijn statisch en gestileerd, monumentaal bijna, maar hebben tegelijk ook een documentair karakter. Zelf noemen ze hun werk ‘conceptuele documentairefotografie’. Groot Wassink: ‘We kijken wel om ons heen, en we reizen, maar het idee van de fotograaf als avontuurlijke eenling die de ellende in de wereld vastlegt, is op ons niet van toepassing.’ Lundgren: ‘Op het juiste moment op de juiste plek zijn, is sowieso achterhaald. Dat kan iedereen. Als tegenwoordig ergens op de wereld een ramp gebeurt, is er altijd wel een amateur met een camera in de buurt. Al die foto’s lijken op elkaar, maar dat doet er niet toe. Het criterium voor kwaliteit is snelheid geworden. De meest actuele foto is de beste. Het heilige van fotografie is er inmiddels wel af. Fotografie is voor ons vooral een middel om onze ideeën uit te dragen.We gebruiken het medium en leveren er tegelijkertijd kritiek op.’ Groot Wassink: ‘We hebben ook geen principes of vaste methodes. Bij elk project kijken we opnieuw wat het beste werkt.Voor Empty Bottles hebben we een technische camera gebruikt.’ Lundgren: ‘Zo’n groot, log ding met een doek over je hoofd. Anders dan bij een digitale camera kun je maar één keer schieten. Je wordt dus gedwongen om heel goed te kijken.’

Op dit moment loopt in de Balie in Amsterdam ook nog een andere tentoonstelling van WassinkLundgren: 34,5 m2. Voor deze expositie fotografeerde het duo Chinese reclameborden, posters en afschermzeilen. Afbeeldingen van lachende, cola drinkende jongeren of een pastoraal China. De foto’s tonen nadrukkelijk een schijnwereld. Tegelijkertijd roepen ze op frisse wijze vragen op over de verhouding van fotografie tot de werkelijkheid.

Empty Bottles, Foam, Amsterdam. Tot en met 11 april; 34,5 m2, de Balie, Amsterdam. Tot en met 25 maart; www.wassinklundgren.com