Op zijn wandeltochten, laten we zeggen, raakte Richard Long op plekken verzeild die aanleiding waren om er een sculptuur te maken en achter te laten. Maar beter is het woord walk omdat het de stevigheid van dat lopen goed uitdrukt. Vaak duurt de tocht meerdere dagen, meestal ook in gebieden waar de natuur nog ongerept is. Maar het zijn niet zomaar wandelingen om van de natuur en het uitzicht te genieten. Ze worden goed voorbereid. Belangrijk is echter dat Richard Long niets meesleept – hooguit misschien wat lichte kampeerbenodigdheden. De sculptuur die hij dan maakt (op een plek die hem aantrekkelijk lijkt) moet ook licht zijn. Dat wil zeggen: zonder gedoe gemaakt met materiaal dat op die plek te vinden is. Al lopend beroert Long met zijn voeten de grond. Hij voelt hoe de aarde hobbelig is en oneffen of, als hij over gras of mos loopt, eerder zacht. De sculptuur die hij dan maakt is een teken op de huid van de aarde – zoals een schilder op linnen een figuur van verf en kleur plaatst.
Wat die tekens betreft is er in zijn kunst in de loop van de jaren een specifiek repertoire ontstaan. Je kunt ze ook zien als markering van de plek en van de aanwezigheid van de kunstenaar daar, op het moment van maken. Het zijn simpele vormen die goed bij de lichtheid van de sculptuur passen. Een sculptuur, vindt Richard Long, mag de aarde niet zwaar belasten. Denk aan voetstappen die niet zwaarder op de grond neerkomen dan met het gewicht van het lichaam – en maar even want dan gaat de voet naar de volgende stap. Een sculptuur moet ook zo liggen. Daarom zijn de vormen die hij neerlegt vooral eenvoudige en discrete vormen: cirkel, rechthoek, lijn, kruisende lijnen, spiraal, zigzag. Dat zijn lijnen die je kunt lopen maar die ook kunnen worden neergelegd met materiaal dat ter plekke voorhanden is. In een rotsachtig gebied in Schotland kun je met keien die daar liggen bijvoorbeeld een cirkel neerleggen. Op een kiezelstrand in Engeland hoefde hij alleen wat kiezels te herschikken tot er een slanke rechthoek lag. Je kunt altijd wat maken omdat er overal altijd wel wat ligt om te gebruiken.
Richard Long was ongeveer twintig. In een park vlak bij waar hij woonde, in Bristol, lag sneeuw. Hij begon een sneeuwbal die hij een vlakke helling af liet rollen waarbij steeds meer sneeuw aan de bal vastkoekte. Zo werd door de loop van die sneeuwbal (door Long wat geduwd) een wat slingerende lijn op de grond zichtbaar. Gewoonlijk maakten jongens sneeuwpoppen maar Richard was niet geïnteresseerd in zulke volumes. Hem verbaasde hoe uit het niets bijna een verrassend onvoorstelbare lijn ontstond. Dat hield hem zo bezig dat hij een foto maakte van een lijn in de sneeuw. Misschien was deze nog een impulsieve vormgeving en toevallig ontstaan. In 1967 echter maakte Long de sculptuur Line Made by Walking. Dat is een lijn die hij deed ontstaan ontstond doordat hij over gras een lengte heen en weer liep totdat het gras daar zichtbaar vertrapt was. In dit werk (een incunabel van zijn kunst) komt alles bewust samen: eenvoud van vorm, de heldere uitvoering en een materiële lichtheid. Na een korte tijd regenweer herstelt het gras zich en is het werk verdwenen. Alleen even gestreeld is het gras door de lijn. Daarna blijft een foto en de herinnering – en uiteindelijk later een verbeelding.
Een jaar later maakte hij een kruis in een grasveld vol madeliefjes door de bloemen in die vorm weg te knippen. Ook een kortstondig maar onvergetelijk ijl werk. Zo vrij gemaakt vinden deze werken hun vorm in de ruimte van het landschap waarin ze ontstaan – in de vrijheid van de openlucht. Daarnaast is Richard Long ook werk gaan maken in binnenruimtes. Die zijn strakker van vorm omdat hun maat zorgvuldig ingepast moet worden in de maat van de architectonische omgeving. Het kruis van kantige plakken leisteen (Houghton Cross, 2016) op gladgeschoren gras is zo statig omdat de vorm rekening houdt met de statigheid van de tuinaanleg. We zien ook dat het met zorgvuldigheid in elkaar is geschoven. Niettemin is ook dit kruis een late en formele versie van een vorm die in Longs werk veel eerder als een sprookjesachtig kruis in het veld vol madelieven opdook en toen gebleven is in tal van varianten en nieuwe versies.
PS. Van Richard Long is er vanaf 29 april en verder in de zomer een tentoonstelling van nieuw monumentaal werk in het park van Houghton Hall, nabij King’s Lynn, in Norfolk