Er valt veel te zeggen over een wereld waar de belangrijkste stoel wordt bezet door Donald Trump, maar saai is het niet. De komende week belooft daarom vuurwerk. Eerst zal Trump aantreden bij de G7 in Canada, een top die onder meer ‘Bevorderen van gendergelijkheid en empowerment van vrouwen’ en ‘Samenwerken aan klimaatverandering, oceanen en schone energie’ als officiële kernthema’s heeft. Daarna zal hij Noord-Korea’s Opperste Leider Kim Jong-un in de ogen kijken. Alles onder voorbehoud, uiteraard, want Trump leeft naar zijn overtuiging dat onvoorspelbaarheid een slimme onderhandelingstactiek is. Dat valt te bezien, maar in ieder geval garandeert dat onze aandacht. Gebiologeerd als door ‘een aap die een handgranaat vasthoudt’, zoals de onbuigzame journalist Matt Taibbi het typeerde, kunnen we onze ogen niet van Trump afhouden, ‘ons altijd één stap voor en gevaarlijker dan welk slim persoon dan ook’.
Schrijf je in voor onze dagelijkse nieuwsbrief en ontvang iedere ochtend het beste uit De Groene in je mailbox
Trump bezwoer al voor hij verkozen was dat de VS ‘onvoorspelbaar moeten zijn’ en heeft dat vaak herhaald. Hij deelt die visie met Richard Nixon, die een halve eeuw geleden wilde dat zijn vijanden hem als ‘een krankzinnige’ zouden beschouwen. Hij baseerde zich (vagelijk) op speltheorie, al hadden de vaders van die theorie, zoals Thomas Schelling, geconcludeerd dat ‘voorspelbaar’ zijn in wereldzaken de beste resultaten geeft. Dat is sindsdien keer op keer bevestigd: een recente studie concludeerde bijvoorbeeld dat in internationale politiek ‘een zorgvuldige strategie, niet vluchtigheid’ optimaal is. Dat is tamelijk logisch. Je ‘onvoorspelbaarheid’ in de ene onderhandeling leidt ertoe dat anderen je als onbetrouwbaar zien, waardoor je strategie zich tegen je keert.
Vier grote internationale kwesties die nu spelen, suggereren hetzelfde: de dreigende handelsoorlog tussen de VS met China, idem met Amerika’s buren en de Europese Unie, en de confrontaties van de VS met Iran en Noord-Korea. Wie reconstructies van de onderhandelingen tussen China en de VS leest, bijvoorbeeld in The New York Times, ziet dat de Chinese onderhandelaars zich ergeren aan de wispelturigheid van de Amerikaanse positie, minachting hebben voor wat zij beschouwen als woordbreuk, en geneigd zijn geen enkele concessie meer te doen (zoals octrooien aan Ivanka Trump), omdat wat zij ervoor terugkrijgen zomaar ingetrokken kan worden. Dat straalt af op de handelsconfrontatie met de EU, waar de (voornamelijk Franse) wens opspeelt om de VS te straffen voor het breken van bestaande afspraken – voor onbetrouwbaarheid.
Wat betreft Iran waarschuwden vriend en vijand Trump ervoor dat opzeggen van een bestaand akkoord de kans niet groter maakt dat hij een ander, soortgelijk akkoord kan sluiten met Noord-Korea. Alleen al daarom is het volstrekt uitgesloten dat Kim Jong-un zijn kernwapens zal opgeven – zelfs als Kim dat volgende week belooft. Niemand met een werkend brein zou nu zijn kroonjuwelen weggeven voor een Amerikaanse handtekening.
Niet alleen de dunne lijn tussen onvoorspelbaarheid en onbetrouwbaarheid is een probleem, ook die tussen onvoorspelbaarheid en onkunde. Als het eerste woord een schaamlap lijkt voor het tweede – en Trumps voortdurende positiewisselingen in internationale kwesties suggereren dat nogal eens – wordt buitenlands beleid niet zozeer onvoorspelbaar als wel plooibaar, stuurloos en principeloos. En dat kan makkelijk worden uitgebuit door een slimme onderhandelaar. Ziedaar de zorgen binnen Trumps eigen kring over zijn voorgenomen top met Kim Jong-un, telg uit een notoir sluwe en onbetrouwbare dynastie.
Maar misschien zijn alle zorgen voorbarig. Dit alles is immers alleen een probleem als je de inhoud van wat er bij topontmoetingen wordt afgesproken boven de vorm zet. Voor Trump zelf lijkt dat niet te hoeven. Hij scoort punten bij zijn achterban door ruzie te maken met vrienden en vrienden te worden met vijanden – door er met een gestrekt been in te gaan op de G7 tegen de EU en een handdruk met ‘Kleine Raketman’ te presenteren als een formidabele prestatie. Vanuit zo’n oogpunt maakt het niet veel uit wat je afspreekt, en ook niet of je je daar later aan houdt. Alleen door zo’n perspectief is te begrijpen dat de CIA als realistisch scenario voor komende week voorspelt dat Trump en Kim op hun topontmoeting afspreken dat Noord-Korea een Amerikaanse hamburgertent zijn deuren laat openen in Pyongyang. Een historisch succes.