Maar één ding is het ondertekenen van een verdrag en iets heel anders is de naleving ervan.
De controle op de naleving van het folterverdrag is een kwestie die de Spaanse staat uiterst serieus neemt. Zo serieus dat een van de weinige instellingen die tot nu toe effectief zijn gebleken bij het voorkomen en bestraffen van politiemishandeling nu zelf op de vingers is getikt. Het gaat om de Catalaanse ombudsman Rafael Ribó.
Op aandringen van Ribó werden enkele jaren geleden camera’s aangebracht in de Catalaanse politiecellen. Sindsdien liep het aantal klachten over mishandeling van arrestanten drastisch terug. Ondanks een oproep van Amnesty International piekerden de centrale regering en andere regio’s in Spanje er niet over om de Catalaanse maatregel ook in te voeren. Aan de andere kant mocht Ribó van de regering in Madrid aanvankelijk zijn gang gaan. Zolang zijn inspecties beperkt bleven tot de eigen regionale politiekorpsen mochten ze het in Catalonië zelf weten.
Maar Ribó ging ook wel eens naar internationale bijeenkomsten van ombudslieden waar gesproken werd over de strijd tegen foltering en mishandeling. Dat werd in Madrid minder op prijs gesteld. Bovendien voerde de Catalaanse ombudsman ook inspecties uit in het detentiecentrum voor immigranten in de Zona Franca in Barcelona. Dit centrum valt onder staatsverantwoordelijkheid en is een bron van veelvuldige klachten over mishandeling, in enkele gevallen met fatale afloop. Volgens Ribó was hij niet alleen daartoe bevoegd, maar zelfs verplicht, op grond van de ernstige klachten die hij ontving.
Maar de regering-Rajoy klopte aan bij het Grondwettelijke Hof, een gepolitiseerd orgaan met een solide meerderheid van aanhangers van de conservatieve regeringspartij PP. Het vonnis was voorspelbaar. ‘De staat is de enige verantwoordelijke voor de uitvoering van internationale verdragen’, besliste het Hof. En alleen de staat is bevoegd om de preventie van foltering vorm te geven. Voortaan mag dus alleen de Spaanse ombudsvrouw Soledad Becerril dat doen.
Je zou zeggen dat de Spaanse ombudsvrouw een beetje hulp wel kan gebruiken. Sinds 2004 zijn er in Spanje 6600 aanklachten geweest van mishandeling tijdens detentie. In dezelfde periode is een huiveringwekkend aantal van 833 gedetineerden in politiehanden om het leven gekomen. Maar voor de Spaanse staat lijkt het werkelijke probleem een kwestie van bevoegdheden te zijn.