Een land verdedig je met een leger, niet met windmolens, moet Han ten Broeke redeneren. ‘In Nederland lijken we te denken dat klimaatbeleid buitenlandbeleid heeft vervangen. Dat moet heel snel omdraaien’, zei de directeur politieke zaken bij The Hague Centre for Strategic Studies (hcss) tegen wnl. Hij was heus voorstander van de energietransitie, maar die vijftig miljard in klimaatfondsen, ‘daar moeten we nog maar eens opnieuw naar kijken’. Meer geld naar defensie heeft nu hogere prioriteit. Dat leek ook de impliciete boodschap van minister van Buitenlandse Zaken Wopke Hoekstra toen hij voorstelde om het regeerakkoord open te breken. Sympathiek hoor, die plannen over biologische landbouw en duurzame energie, maar daarmee gaan we de oorlog niet winnen. Iets meer Realpolitik s.v.p.
Het getuigt, ondiplomatiek gezegd, van een schrijnende kortzichtigheid. Dit was het ‘falende leiderschap’ waar secretaris-generaal António Guterres op had gewezen na het verschijnen van het laatste klimaatrapport van de Verenigde Naties. De inhoud daarvan werd overschaduwd door de Russische inval en de Oekraïense oorlogsvluchtelingen. Mocht u het gemist hebben, laat dit even tot u doordringen: zelfs in het onwaarschijnlijke scenario waarin we de uitstoot van broeikasgassen snel terug weten te dringen is de kans meer dan vijftig procent dat de wereld vóór 2040 met meer dan anderhalve graad is opgewarmd. Dat betekent meer overstromingen, meer droogtes, meer misoogsten, meer honger, meer ziektes, meer humanitaire crises, meer vluchtelingen. Meer chaos.
Tom Middendorp, oud-commandant der strijdkrachten, publiceerde onlangs het boek Klimaatgeneraal. Die bijnaam dankt hij aan zijn publiekelijke waarschuwingen dat klimaatverandering de wereld onveiliger maakt. Veel mensen keken daar vreemd van op: een militair die zich druk maakt over de opwarming van de aarde. Voor Middendorp is het zonneklaar. Op missie in Afghanistan zag hij met eigen ogen hoe een gebrek aan water spanningen veroorzaakte waar de Taliban handig op inspelen. In Mali merkte hij hoe de verwoestijning van de Sahel een voedingsbodem vormde voor extremistische groeperingen.
Het is ingewikkeld om een causaal verband aan te tonen tussen de opwarming van de aarde en het ontstaan van een gewelddadig conflict. Nog altijd bakkeleien wetenschappers over de vraag in hoeverre de recorddroogte in de regio bijdroeg aan het uitbreken van de Syrische burgeroorlog. Maar wat buiten kijf staat is dat de klimaatcrisis, in de woorden van het Amerikaanse Pentagon, een ‘threat multiplier’ is. Of zoals Middendorp schrijft: ‘Klimaatverandering leidt op zichzelf misschien niet direct tot conflicten, maar in combinatie met andere factoren kan het daar wel op uitdraaien.’ Niet alleen roekeloze autocraten met kernwapens bedreigen de wereldvrede, klimaatverandering doet dat ook.
Hadden we acht jaar geleden maar naar Han ten Broeke geluisterd. Kort na de MH17-ramp betoogde hij als vvd-Kamerlid dat Nederland snel onafhankelijk moest worden op energiegebied. Helaas werd zijn advies in de wind geslagen, beschrijft Koen Haegens in De Groene. Terwijl de politieke spanningen met Poetin opliepen, stegen de gasimporten uit Rusland. Dat het vanuit geopolitiek oogpunt verstandig is om minder afhankelijk te zijn van dubieuze regimes, daar hoef je strategische analisten niet van te overtuigen. Maar er is een ander argument dat veiligheidsexperts nogal eens over het hoofd zien: hoe langer we afhankelijk blijven van fossiele brandstoffen, hoe groter de ontwrichting van het klimaat en hoe instabieler de wereld op allerlei manieren wordt. Over Realpolitik gesproken.