Rome – Strakblauwe lucht, het Piazza Venezia baadt in gouden licht, een januarizondag in Rome. Met verheven geest daal je de brede treden van het Capitool af, waar net het ‘Winckelmann-parcours’ is bezocht in de Capitolijnse Musea. De Duitse archeoloog en kunsttheoreticus Johann Winckelmann (1717-1768) was de grondlegger van de antieke kunstgeschiedenis, waar hij dankzij de collectie van het Capitool de samenhang van ontdekte. Wat mooi allemaal, mijmer je tevreden voor je uit, en dat het er drie eeuwen later nog precies zo staat.

Ineens een shockeffect. Een gigantische Duce, Benito Mussolini, op de rug gezien, doemt dreigend op uit een inktzwarte achtergrond, begeleid door de koeienletters: SONO TORNATO (‘Ik ben terug’). Reclame voor een film, begrijp je na eerst even naar adem te hebben gehapt.

De Mussolini in uniform hangt recht tegenover ‘het’ balkon van het Palazzo Venezia. Het balkon waarvanaf de bedenker van het fascisme op 10 juni 1940 de oorlog verklaarde aan Frankrijk en Engeland. Het beroemdste balkon van Italië, samen met dat van Romeo en Julia in Verona, maar dat is een sprookjesbalkon ten bate van het toerisme, want Romeo en Julia zijn een creatie van Shakespeare.

De fascistische dictator Benito Mussolini (1883-1945) was geen sprookje. En vanaf dit balkon heeft hij het lot van velen in Europa dramatisch beïnvloed. De film Sono tornato gaat vanaf 1 februari draaien in de Italiaanse bioscopen. Het is de Italiaanse versie van Er ist wieder da, de Duitse film waarin Hitler terugkeert op aarde in het hedendaagse Berlijn. Een groot succes, gebaseerd op de gelijknamige bestseller van Timur Vermes. En als er één land is waar je dit succes kunt herhalen, dan is het inderdaad Italië met zijn Duce. Een trailer laat zien hoe de verbluffend gelijkende acteur in een talkshow overeind schiet en in de microfoon scandeert: ‘Italianen! Jullie waren een volk van analfabeten. Ik kom terug na tachtig jaar. En jullie zijn nog steeds een volk van analfabeten!’

Een heel grappig idee, waar ook veel waarheid in schuilt. Net zoals in de beelden van de trailer waarin je de spontane reactie van gewone Italianen op straat ziet als ze de Duce ineens op zich af zien marcheren. Geen schrik, maar vreugde, en onmiddellijk de gestrekte rechterarm.

Toch is het niet fijn om dit reclamebord op deze beladen plek te zien hangen. Alsof het een geintje was.