De rest van Europa gaat hier hoe dan ook in betrokken raken, al was het alleen al via de vergaande economische sancties die een reeks van Europese landen aankondigden op de ochtend na de invasie. Als Poetin had gehoopt dat Duitsland en andere landen daar een neutrale houding in zouden aannemen, dan zal hij dinsdag al van die illusie zijn verlost. Rusland liet zijn leger toen binnentrekken in de Oekraïense regio’s Loehansk en Donetsk, nadat Moskou die twee pro-Russische regio’s maandag als zelfstandige staten had erkend.
Duitsland reageerde dezelfde dag nog door ingebruikname van de nieuwe gasleiding Nord Stream 2 op te schorten. Voor Duitsland een radicale stap’, legde Mathieu Segers uit in een nieuwe aflevering van de podcast Buitenlandse Zaken (een podcast die op woensdag, voor de Russische invasie van donderdagochtend, opgenomen werd). Want Nord Stream 2 is diep in de Duitse politiek en economie verankerd en is een verlengstuk van een decennialange Duitse poging om zich onafhankelijk van de Verenigde Staten te verhouden tot Rusland. Nu al is duidelijk dat de Duitse streep door Nord Stream 2 alleen maar het begin is.
Belangrijk voor hoe de oorlog zich vanaf nu ontvouwt, zijn niet alleen de internationale reactie en het oorlogsfortuin in Oekraïne zelf. Misschien wel het belangrijkst, voor Poetins calculaties, is de reactie van de Russische man in de straat. Eva Hartog beschrijft in dezelfde podcast hoe de meeste Russen zich de afgelopen maanden hebben afgesloten voor nieuws over Oekraïne, ervan overtuigd dat Navo-landen hier een enorm probleem probeerden op te zwepen, en even overtuigd dat het niet tot een oorlog zou komen. Daar moet nu een nieuw verhaal bij – over de noodzaak van wat er nu gebeurt, of de schuld van de ander.
Maandenlang berichtten Russische media lacherig over westerse angstzaaierij, maar dat werd de laatste weken vervangen door een ander verhaal: over genocide in Loehansk en Donetsk, die door Rusland moet worden gestopt. Én over het feit dat Oekraïne helemaal geen recht heeft om een staat te zijn. Dat vertelde Poetin maandag zelf, in een drie kwartier durend geschiedeniscollege. Hij leek boos en persoonlijk gekrenkt. Geen goede mentale staat op zo’n gevaarlijk moment als nu – en zeker ook niet voor de komende weken en maanden.