Een nieuwe president treedt aan. Hij verscheurt zonder overleg met bondgenoten afspraken om een dictatuur met nucleaire ambities in toom te houden. De haviken vinden onderdak in het Witte Huis. Een Amerikaan komt om bij een raketaanval op een basis in Irak. Amerika besluit plotsklaps een hoge Iraanse generaal te liquideren. De term die de regering-Trump gebruikt voor deze daad? ‘De-escalatie.’
Dreigende woorden uit Iran, het Iraakse parlement dat Amerikaanse troepen weg wil hebben en een algehele vrees voor een nieuwe oorlog in het Midden-Oosten onderstrepen dat ‘de-escalatie’ een vorm van orwelliaanse double speak is. De machthebber koppelt feit en woord los en keert de waarheid om. War is peace. Een gerichte moordaanslag is de-escalatie.
Via de officiële kanalen in Washington klinkt de boodschap dat Amerika niet vreest voor vergeldingen. Daags na de liquidatie van Soleimani sprak een hoge functionaris namens de regering-Trump geruststellende woorden tegen de journalisten die zich in de perskamer van het State Department hadden verzameld. ‘Verwacht u nieuwe oorlogshandelingen van Iran?’ ‘Nee.’ ‘Waarom niet?’ ‘We spreken een taal die Iran verstaat.’
Laten we het over de taal van Trump en de zijnen hebben. De taal van Mike Pompeo bijvoorbeeld, die de afgelopen dagen in vrijwel elke Amerikaanse talkshow aanschoof. Van Fox News tot cnn, iedereen wilde één ding weten: waarom moest Soleimani nu worden uitgeschakeld? Pompeo hulde zich in vaagheden. Soleimani was een ‘slechterik’ en er zou sprake zijn van een ‘op handen zijnde dreiging’ die ‘tientallen Amerikaanse levens had kunnen kosten’. Pompeo’s eerste argument geldt al sinds Soleimani zijn sterren kreeg. Het tweede argument vereist een blind geloof dat Trump de waarheid spreekt – en bij de Pinokkio-president is dat bijzonder moeilijk op te brengen. In zijn interviews bleef Pompeo herhalen dat de inlichtingen spijkerhard waren: Soleimani had iets kwaads in de zin van ongekende proporties, en wel binnenkort. Democraten in het Congres met wie in ieder geval een deel van deze inlichtingen is gedeeld, concludeerden dat de aanwijzingen daarvoor flinterdun waren.
Een Congres waarin twee partijen de noodzaak van het doden van Soleimani erkennen, kan het vertrouwen van de wereld winnen. In plaats daarvan zien we een machtstactiek die zo uit Orwells 1984 lijkt te zijn geplukt. Een gevoel van algemene dreiging aan een gezicht verbinden en van volgelingen verwachten dat ze ‘evil’ roepen zonder verdere vragen te stellen. De vraag voor de Europese regeringsleiders die zich nog altijd Trumps bondgenoot wanen: gelooft u dat deze oorlogshandeling noodzakelijk en proportioneel was?
We kunnen het ook over de taal van Mike Pence hebben. Het uitschakelen van Soleimani was volgens hem gerechtvaardigd omdat de generaal eerder de reisbeweging van de daders van aanslagen op de Twin Towers zou hebben gefaciliteerd. Het is de eerste keer dat de Amerikaanse regering Soleimani openlijk in verband brengt met 9/11, en het lijkt er sterk op dat Pence maar wat verzint. Een waarschijnlijker scenario: Trump koos uit willekeur voor een extreme maatregel en achteraf moet er een sluitende rechtvaardiging aan elkaar worden genaaid.
En dan is er de taal van Trump zelf. Hij presenteerde zich als de leider die een einde zou maken aan ‘eindeloze oorlogen’ in het Midden-Oosten. Het lijkt erop dat hij die belofte breekt. Maar Trump zei ook IS te zullen platbombarderen en een nieuwe Iran-deal te zullen sluiten – een vooruitzicht dat nu ver weg lijkt. ‘Trump voerde campagne als isolationist en als interventionist’, concludeerde Witte Huis-verslaggever Maggie Haberman van The New York Times. In andere woorden: in Trumps wereld kunnen elkaar uitsluitende werkelijkheden prima tegelijk bestaan. Bewust of niet, er zit een strategie achter alle tegenstrijdigheden en schimmige werkelijkheden: als waarheid er niet toe doet, als oorlog vrede is, kan een president zonder problemen zijn eigen grillen volgen. En dat maakt de afloop van Amerika’s poging tot ‘de-escalatie’ ongekend riskant.