Minister-president Balkenende houdt van geheimpjes, zoals hij reeds tijdens de kabinetsformatie liet blijken. Hij is afgelopen week teruggekeerd van zijn geheime vakantieadres. Cees Veerman, Maria van der Hoeven, Jaap de Hoop Scheffer en Thom de Graaf, allen meldden ze zich te gaan verpozen in Frankrijk. Zelfs Laurens-Jan Brinkhorst, die aanvankelijk in Bolivia een meer dan zesduizend meter hoge berg te lijf zou gaan, koos uiteindelijk voor een klim in het land van non à la guerre. Hij bedwong de Mont Blanc.
Dat Frankrijk zich verzette tegen de Amerikaanse Irak-oorlog is voor de bewindslieden geen reden niet te genieten van s lands zegeningen. Toch zit het er dik in dat Balkenende elders op vakantie was, want erg welkom zal hij in Frankrijk niet zijn geweest. Hij reageerde fel op de Franse dreiging met een veto in de Veiligheidsraad. Balkenende vond de Franse opstelling «het meest verontrustende feit in de crisis». Alsof er niet met rasse schreden een toch ook aardig verontrustende oorlog naderde.
In Washington zal hij zich beter thuis voelen. Welkom is hij er in elk geval. Balkenende was nog niet teruggekeerd van zijn geheime eldorado, of hij werd door de Amerikaanse president uitgenodigd voor een privé-ontvangst in het Witte Huis, begin september. Ook de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell zal daarbij aanwezig zijn, alsmede zijn Nederlandse collega Jaap de Hoop Scheffer, op wie Balkenende, die geen ervaring heeft in de buitenlandpolitiek, blind vaart waar het internationale aangelegenheden betreft. De afgelopen tijd ontving Bush andere regeringsleiders van landen die zijn oorlog steunden. Nu is de beurt aan Nederland.
Gespreksonderwerp nummer één is ongetwijfeld Irak. Daar hebben zich inmiddels wel wat andere «verontrustende feiten in de crisis» gemanifesteerd. Waar zijn de massavernietigingswapens die de oorlog moesten rechtvaardigen? In de Verenigde Staten en Groot-Brittannië is daarover grote politieke onrust uitgebroken. De Britse regering ligt al maanden onder vuur en Bush himself heeft toegegeven dat hij de op valse documenten berustende informatie over Iraakse uraniumaankopen niet in zijn State of the Union had moeten opnemen.
Ander verontrustend feit: er woedt nog altijd een guerrilla in Irak. 57 Amerikanen vonden de dood bij aanslagen en in Bagdad werd de Jordaanse ambassade opgeblazen, waarbij veertien doden vielen. De Irakezen zien de Amerikanen steeds meer als bezetters. Niet verwonderlijk, aangezien de Amerikanen herhaaldelijk met dodelijk gevolg schoten losten op demonstrerende menigten en onlangs zelfs op politieagenten.
Afgelopen weekend sloeg het geweld over naar de provincie Basra in Zuid-Irak. Daar vielen twee doden. Al-Muthanna, waar meer dan elfhonderd Nederlandse militairen zijn gelegerd, grenst daaraan. Formeel neemt Nederland niet deel aan oorlogshandelingen. Maar als de sfeer in Zuid-Irak omslaat, en ook de Hollandse mariniers «per ongeluk» door de bevolking als bezetters zullen worden beschouwd, is er geen houden meer aan. Dan zullen ook de jantjes hun wapens inzetten.
Zou Balkenende weet hebben van de berichten dat al-Ansar-militieleden, die het hebben voorzien op westerlingen, terugkeren naar Irak om daar te vechten? Al vonden journalisten geen spoor van de giflaboratoria die Powell hen toedichtte, dat het taaie vechters zijn met aardig wat Afghanistan-ervaring staat buiten kijf. En zou Balkenende hebben gelezen wat luitenant-kolonel Karen Kwiatkowski, Midden-Oosten-specialist op het Pentagon, schreef? Zij deed een boekje open over de Amerikaanse oorlogsvoorbereiding, waarbij ze nauw was betrokken. Volgens haar hebben de VS welbewust «150.000 Amerikaanse troepen geplaatst in het gevaarlijkste rattennest ter wereld. Zonder een plan om de natie op te bouwen, zonder afdoende internationale steun en zonder exitplan.» Nederland maakt sinds de stationering van de mariniers nu ook materieel deel uit van deze riskante onderneming.
Al met al aardig wat om over te praten dus, achter de koffie in Washington DC. Er mogen vast vragen gesteld, want de Nederlandse regering heeft haar tijd duur gekocht. Twee uur trok het Witte Huis uit. Das een slordige 3,1 miljard euro per uur, gemeten naar uitgaven aan de Joint Strike Fighter (zes miljard) en missies in Irak en Afghanistan (elk minstens vijftig miljoen euro per half jaar). Wat we weten willen: hoe staat het met die exitstrategie? Hoe bouwen we Irak weer op? Wanneer gaan de troepen naar huis? Beste George, zet je Israël wel voldoende onder druk om serieus werk te maken van vrede met de Palestijnen? Want zolang het daar hommeles blijft, heeft ons zendingswerk in Irak weinig zin. En, by the way, kunnen we niet eens rustig praten over het Internationaal Strafhof, in plaats van te moeten aanzien hoe jij die instelling stelselmatig ondergraaft, en in je uppie wereldscherprechter speelt? Mocht Balkenende tóch joviaal beginnen over de successen van het Nederlandse honkbalteam, dan is het aan Jaap de Hoop Scheffer deze dure grap in de kiem te smoren.
Er is één vraag die de heren zelf mogen beantwoorden. Wat stond er in de Nederlandse inlichtingenrapporten, die volgens het kabinet «in lijn waren» met de naar we nu weten discutabele informatie van Britten en Amerikanen? Dat is een vraag die gesteld dient te worden in Den Haag, en wel door het parlement dat op 25 augustus terugkeert uit haar Frankrijk. Hopelijk legt de Kamer in een spoeddebat de bewindslieden het vuur na aan de schenen. Want nu ook Nederlandse troepen zijn ingezet in het «rattennest», is openheid van het grootste belang.