Omdat het Jaipur Litfest wordt bezocht door denkers van over de hele wereld is het vergelijken van de macht van landen vaste prik op deze jaarlijkse bijeenkomst. En dus worden de grote vragen gesteld: wordt dit de eeuw van Azië? Is India inderdaad op weg om de derde grootste economie ter wereld te worden, na China en de VS? En wat blijft er onder Trump over van de Amerikaanse hegemonie?

Wat betreft dat laatste sprak de Amerikaanse diplomaat Robert Blackwill, voormalig India-ambassadeur, heldere woorden. Volgens Blackwill is niet zozeer de winst van Trump belangrijk, als wel de meerderheid van de Republikeinen in zowel het Huis van Afgevaardigden als de Senaat. ‘Verwacht het meest conservatieve Amerikaanse beleid in honderd jaar’, zei hij tijdens een discussie in Jaipur. De nieuwe Amerikaanse regering, als die uitvoert wat Trump tot nu toe heeft geroepen, zal de klok terugdraaien op alle belangrijke internationale beleidsterrein, verwacht hij: internationale bondgenootschappen, nucleaire non-proliferatie, de aanpak van klimaatverandering en handel. ‘We staan aan het begin van een zorgwekkende periode van deglobalisering’, somberde Blackwill (overigens zelf ook een Republikein).

Met dit soort gedachten waarschijnlijk in het achterhoofd presenteerde de Chinese president Xi Jingping zichzelf eerder deze week op de jaarlijkse bijeenkomst van het World Economic Forum in Davos juist als de nieuwe leider van de globalisering, door te pleiten voor internationale handel en economische integratie. Nu de Verenigde Staten zich met Trump naar binnen lijken te keren, kan het moment voor China inderdaad gekomen zijn.

Maar de aanwezige China-experts in Jaipur plaatsten de nodige kanttekeningen bij het imago dat China naar buiten toe presenteert. Een van hen was Rob Schmitz, correspondent voor de Amerikaanse radio in Shanghai en auteur van een fraai boek over het huidige China, Street of Eternal Happiness: Big City Dreams along a Shanghai Road, over hoe het leven van de gewone Chinezen in verhouding staat tot de ambitie van de regeringsleiders om ’s werelds belangrijkste grootmacht te worden. Het succesverhaal van China gaat vooral over de 650 miljoen Chinezen die uit de armoede zijn getild, legde Schmitz uit. Dat is de groep die tot de stedelijke middenklasse behoort. Maar een even groot deel van de samenleving is daarbij achtergebleven. Een groeiende kloof tussen arm en rijk bedreigt de interne stabiliteit van China en zal een rem zijn op het internationaal leiderschap van China, aldus Schmitz.

Bovendien begint China’s nieuwe welvarende klasse steeds meer te morren. ‘Het economisch succesverhaal heeft een flink prijskaartje’, zei Schmitz. ‘De luchtkwaliteit is verschrikkelijk, het water is ondrinkbaar en de grond is vergiftigd. Steeds meer welvarende Chinezen overwegen het land te verlaten en sturen hun kinderen in het buitenland naar school. Daarmee dreigt het land de klasse te verliezen die nodig is om het land te transformeren tot een economie die niet alleen op de productie van goederen draait.’

In het geval van India is de discussie over de economische toekomst vaak nauw verweven met de erfenis van het koloniaal verleden, die het land bij voorbaat op achterstand zet. Over dat onderwerp schreef de charismatische auteur en parlementariër Shashi Tharoor een boek dat veel stof heeft doen opwaaien in India en daarbuiten. In An Era of Darkness: The British Empire in India probeert Tharoor het debat over de invloed van de Britse overheersing eens en voor altijd te beslechten). ‘Voordat India in de zeventiende eeuw een kolonie werd, vertegenwoordigde dit land een kwart van de wereldwijde economie’, zei hij tegen de paar honderd luisteraars die naar zijn lezing op het festival waren gekomen. ‘Twee eeuwen kolonialisme lieten het land straatarm achter.’

Tharoors boek is een afrekening met de historici die de koloniale periode van het Britse Rijk weer als een positieve episode proberen af te schilderen, zoals bijvoorbeeld de Amerikaanse historicus Niall Fergusson doet. De Britten, tot Churchill aan toe, lieten bewust tientallen miljoenen Indiërs verhongeren door voorraden weg te voeren uit het subcontinent en voedsel te rantsoeneren tot een niveau dat nog schraler was dan wat de nazi’s aan kampgevangenen toestonden, legde Tharoor uit: ‘Op die manier maakte de Britse overheersing 35 miljoen onnodige slachtoffers.’

Tharoor is de ster van het festival, en zijn lezingen zijn de best bezochte. Dat heeft er alles mee te maken dat deze intellectueel staat voor het nieuwe zelfvertrouwen van India (‘Wat de Britten ons vooral ontnamen was onze eigenwaarde’, zei Tharoor, onder luid applaus). Maar hij benadrukte dat hij het verleden niet in dienst wil plaatsen van identiteitspolitiek en hindoe-nationalisme. ‘Mijn invulling van nationalisme is dat landen niet door andere landen overheerst moeten worden. Dat is de conclusie die ik aan het verleden verbind. Voor de rest moeten we naar de toekomst kijken.’