Op 26 september, 17.41 uur, tweette de unhcr-Libië opgewekt dat 66 vluchtelingen in het vliegtuig zaten op weg van de Libische stad Misrata naar Kigali, hoofdstad van Rwanda. In de tweet stonden twee foto’s waarop de voornamelijk alleenstaande moeders, minderjarigen en gezinnen uit Eritrea, Somalië en Soedan vanuit hun vliegtuigstoelen in de camera wuifden. Zij zijn de eerste groep van in totaal vijfhonderd die de komende weken vanuit Libische detentiekampen naar Rwanda worden overgevlogen.
Het is de eerste stap van de overeenkomst die de Vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties (unhcr) afgelopen maand met de Rwandese regering en de Afrikaanse Unie sloot. De unhcr dringt al tijden aan op evacuatie van ten minste 4700 kwetsbare personen uit de Libische gevangenkampen die worden gerund door milities. Mensenrechten worden er op grote schaal geschonden. De landen uit de Europese Unie zelf hebben tot nu toe slechts een handvol vluchtelingen vanuit de kampen opgenomen: Nederland de afgelopen twee jaar in totaal zeven. De Libische kustwacht ontvangt wel financiële steun om vluchtelingen die Europa proberen te bereiken tegen te houden.
Het sluit aan bij het Europese beleid van de afgelopen drie jaar om landen buiten de EU-grens te betalen om vluchtelingen op te vangen. Rwanda is nu het tweede Afrikaanse land dat vluchtelingen uit Libië overneemt. Zo’n vierduizend mensen zijn de afgelopen twee jaar al vanuit Libië naar ‘transitcentra’ in Niger overgebracht. Daarvandaan zouden veertien landen, waarvan tien uit de Europese Unie, hen opnemen – minder dan de helft is daarvan tot nog toe gerealiseerd. Ook nu belooft de unhcr vanuit Rwanda herplaatsing naar andere landen te regelen. De kans is groot dat dit net zo stroperig zal gaan.
Hoeveel Rwanda van de EU voor deze deal krijgt, is onduidelijk. De unhcr zegt dat het nog ‘sponsoren’ zoekt. Rwanda, waar twaalf miljoen mensen wonen, draagt ook al zorg voor 150.000 vluchtelingen uit de Democratische Republiek Congo en Burundi. ‘Ik denk dat we hun iets beters kunnen bieden dan verdrinken of als slaven te worden verkocht’, zei de Rwandese president Paul Kagame in 2018.
‘Rwanda zal asielzoekers hun waardigheid teruggeven’, kopte de editorial van The New Times bij aankomst van de eerste groep afgelopen maand. Ook al waren de meesten ‘op zoek naar groenere weiden over de zee’, en komen ze nu in een land met ‘dezelfde slechte economische condities als die ze zijn ontvlucht’, de ‘Rwandezen zullen het weinige delen wat ze hebben’.