In de grote stad liggen stress en verlossing dichtbij elkaar. Wil je overleven, dan moet je je plekje opeisen: die metaforische millimeters op het trottoir waar dagelijks duizenden mensen meedingen naar precies dezelfde ruimte. Neem Ratso (Dustin Hoffman) die op straat in Midnight Cowboy om de zoveel tijd schreeuwt: ‘I’m walkin’ here!’ Of de onschuldige, pas in hartje Manhattan gearriveerde Gwyneth Paltrow die in Se7en van David Fincher in een staat van constante nervositeit leeft, totdat een seriemoordenaar haar hoofd eraf snijdt en dat in een doos aan haar man overhandigt. Je bent redelijk kansloos in de stressvolle stad, al denk je het allemaal precies te weten, zoals Sonny (Al Pacino) die in Dog Day Afternoon zegt: ‘I gotta keep them cooled out… I gotta have all the ideas and I gotta do it all alone.’
Al deze films resoneren in het schitterende Uncut Gems met Adam Sandler in de rol van Howard Ratner (klinkt als ‘Ratso’), juwelier in het Diamond District in New York. De film is een amalgaam van thema’s uit de genoemde klassiekers over de stressvolle stad, maar tegelijkertijd vertellen de regisseurs, Josh en Benny Safdie, hun verhaal met inventieve symboliek. De film begint en eindigt met sciencefictionachtige beelden van een universum dat een binnenzijde uitbeeldt, eerst die van een kostbaar opaal uit Ethiopië en dan die van Howards lichaam tijdens een inwendig medisch onderzoek. Howard denkt dankzij de opaal eindelijk binnen te zijn. Maar de vraag luidt: met wat voor mens hebben we hier te maken?
Zoals Ratso en Sonny staat Howard alleen in zijn strijd om overleving; zoals Paltrow nekt zijn naïviteit hem. Hij is getrouwd, hij houdt van zijn kinderen, maar, o, hoe harteloos is die vrouw. Ze wil van hem scheiden. Van zijn konkelarij heeft ze genoeg (gewelddadige geldschieters zitten achter hem aan). Dat hij het heeft aangelegd met een winkelassistent is haar om het even. Als bezeten probeert Howard het hoofd boven water te houden. Het verkopen van het opaal moet uitkomst bieden. Maar of dat lukt, is de vraag.
Zo stijgen de stressvlakken en hunkert Howard naar soelaas, ook al komt die in zoiets simpels als de vorm van de verlokkelijke billen van minnares Julia. Uiteindelijk is hij ook maar mens, ‘walkin’ here’ met ideeën en wensen en dromen.
De elektronische muziek van Daniel Lopatin versterkt de sfeer van zoete melancholie en paradoxale eenzaamheid. Je bent alleen tussen miljoenen anderen. Dat kan rust brengen, maar in de widescreen-fotografie (hoe jammer dat we dit niet in een bioscoop kunnen meemaken – Uncut Gems is slechts thuis te bekijken) zien we hoe de personages klem zitten tussen wolkenkrabbers en krioelende massa’s op straat. De spanning stijgt: Howard die al zijn geld inzet op een basketbalwedstrijd. Of hij wint, of verlossing hem beschoren is?
Nu te zien op Netflix