Dit voorjaar verschijnen drie boekuitgaven naar aanleiding van onlangs afgerond onderzoek naar niet eerder belicht, deels onbekend werk van Lucebert. De publicaties verschijnen bij de tentoonstelling met ruim zestig gedichttekeningen die vanaf 8 mei aanstaande in het Cobra Museum te zien is.
Gelijktijdig wordt werk dat Lucebert voor anderen maakte gepresenteerd.
De uitgave Open de kooien van de kunst is gewijd aan het onderzoek naar Luceberts gedichttekeningen, waarin beeld en tekst onverbrekelijk zijn en elkaar versterken. Het is voor het eerst dat Luceberts gedichttekeningen worden tentoongesteld.
Gelijktijdig verschijnen er nog twee publicaties: Lucebert, drukwerk voor anderen, over het illustratieve werk van Lucebert dat hij op verzoek of in opdracht van anderen maakte, en Zolang de lijm niet loslaat, over de invloed van Lucebert op de Nederlandse taalschat. De drie boeken verschijnen bij uitgeverij De Weideblik.
Lucebert (1924-1994 - ps. van Lubertus Jacobus Swaanswijk) wordt gezien als een van Nederlands grootste kunstenaars. Hij was dichter, beeldend kunstenaar, fotograaf; ongekend veelzijdig en zeer productief. Als dichter speelde hij een vernieuwende rol in de revolutionaire literaire beweging de Vijftigers en als dubbeltalent in de Cobra-beweging die een doorbraak in de moderne kunst teweegbracht. Zijn beeldend werk en gedichten zijn verfrissend origineel, weerspiegelen actie en vitaliteit en zijn daardoor overrompelend actueel. Van alle moderne dichters had hij bovendien grote, misschien wel de grootste, invloed op onze taal.
Het is opmerkelijk dat na de publicatie van Unica in de winter van 2011, gewijd aan acht onbekende boekjes uit de jaren 1949-1951 met gedichten en tekeningen, nu wederom unieke aspecten van Luceberts oeuvre kunnen worden gepresenteerd.
Gedichttekeningen en het werk voor anderen
Niet eerder werden de gedichttekeningen van Lucebert belicht. De gedichttekeningen en het werk dat in opdracht ontstond (voor onder anderen vrienden Remco Campert, Bert Schierbeek, Simon Vinkenoog) zijn complementair. Beide maken Luceberts ontwikkeling na de Cobra-tijd - waarin hij zich nog de fantasievolle speler toont - zichtbaar. In zijn gedichttekeningen laat Lucebert zich voor het eerst kennen als dichter én beeldend kunstenaar; taal en vorm zijn hierin een natuurlijke combinatie. De figuratie is direct, uitbundig en herkenbaar; de taal is raak. Er is een enorme variëteit aan verschijningsvormen en er wordt een veelheid aan technieken gebruikt. “Ik heb altijd getekend; als je niet meer kunt schrijven dan ga je tekenen.” Lucebert tekende wel vaker bij gedichten, maar in de gedichttekeningen zijn tekening en gedicht onverbrekelijk: “het gedicht voegt iets toe aan de schildering wat deze niet heeft en daardoor is het gedicht een ding naast een ding” (…) “ze geven weer wat wij zouden kunnen voelen als we letterlijk waren verplaatst in de situatie die de tekening weergeeft.”
De tentoonstelling Open de kooien van de kunst
Luceberts gedichttekeningen uit de periode 1949-1994 zijn verrassend veelzijdig in woord- en beeldtaal. Ook de expositie is daarom veelzijdig van opzet. Zo komt er een dichterskooi geïnspireerd op de ‘dichterskooi’ waarin de literaire experimentelen zich in november 1949 in het Stedelijk Museum Amsterdam verschansten. Behalve de gedichttekeningen worden liber amicora getoond (unica gemaakt voor vrienden), alsmede het gedrukte grafische werk dat voor anderen ontstond. Voorts wordt een aantal originele boekjes uit de collectie van het Stedelijk, die in de winter van 2011 door uitgeverij De Bezige Bij in facsimile zijn uitgebracht, getoond. Behalve het Stedelijk Museum Amsterdam zijn het Goethe-Instituut Nederland, Karel Appel Foundation en de erven Lucebert belangrijke bruikleengevers. Het Letterkundig Museum uit Den Haag draagt bij met documentatie.
Ter gelegenheid van de tentoonstelling Open de kooien van de kunst verschijnen drie boeken. De publicatie Open de kooien van de kunst bevat reproducties van ruim vijfenzestig gedichttekeningen van Lucebert. In deze gedichttekeningen, een fascinerende cross-over tussen poëzie en beeldende kunst, komt de veelzijdigheid van Luceberts vernieuwende woord- en beeldtaal prachtig tot uitdrukking. In de bibliografische beschrijving van deze gedichttekeningen plaatst samensteller Erik Slagter dit tot dusver onderbelichte aspect van Lucebert bovendien in het oeuvre van dit dubbeltalent. Lucebert, drukwerk voor anderen is een becommentarieerde en aantrekkelijk geschreven bibliografie van Luceberts drukwerk voor anderen. Paul van Capelleveen (conservator van de Koninklijke Bibliotheek) beschrijft én toont in deze uitgave ruim 250 illustraties die Lucebert in de periode 1949-1994 in opdracht of op verzoek van anderen maakte. Zolang de lijm niet loslaat , ten slotte, beschrijft de invloed die Lucebert heeft uitgeoefend op het Nederlands door woorden en uitdrukkingen te creëren die vervolgens een eigen leven zijn gaan leiden in onze taal.
De tentoonstelling en de begeleidende uitgave zijn een initiatief van kunsthistoricus en auteur Erik Slagter.
[Persbericht]