Hoewel de scheidsrechters in het Portugese voetbal net als hun Europese collegas slechts een karige vergoeding voor hun diensten ontvangen, beschikken sommige van hen over een imposante Rolex-verzameling. De corruptie onder de arbiters heeft epidemische vormen aangenomen. Die kennis was al lang een publiek geheim, maar uitgerekend aan de vooravond van het EK in Portugal heeft justitie besloten schoon schip te maken. Met de operatie Apito dorado (Gouden fluit), in het kader waarvan op 20 april zestien scheidsrechters, burgemeesters en clubvoorzitters van hun bed werden gelicht, wil aanklaagster Maria José Morgado van het openbaar ministerie aantonen dat het Portugese voetbal een poel van politiek geladen corruptie is geworden. Volgens Morgado, bekend van haar inspanningen tegen de Portugese maffia, gaat het om «een wereld van witwassen van vuil geld met promiscue vertakkingen in de politiek».
Onder de arrestanten van operatie Gouden fluit bevinden zich klinkende namen: oud-scheidsrechter Azevedo Duarte, tegenwoordig lid van de Raad van Arbitrage van de Portugese voetbalbond; António Henriques, vice-president van de Raad van Arbitrage, en diens collega-bestuurder Luís Nunes. Maar dat zijn nog kleine visjes vergeleken bij de hoofdverdachte van het voetbalschandaal: zakenman-politicus Valentim Loureiro, een van de peetvaders en gulste contribuanten van regeringspartij PSD. Loureiro, voorzitter van de Portugese Liga van Beroepsvoetbal, burgemeester van Gondomar en voorzitter van de plaatselijke club, de FC Gondomar, wordt door justitie beschuldigd van achttien gevallen van «sportieve corruptie». Hij werd gedwongen zijn functies, ook die van lid van de Raad van Toezicht van de metro van Porto, neer te leggen en verblijft momenteel in huisarrest in zijn villa, waar hij in ochtendjas de pers ontving om zijn onschuld te verklaren.
Loureiro is niet de eerste Portugese voetbalbestuurder die door justitie in de tang wordt genomen. Ex-president van Benfica João Vale e Azevedo verkeert al ruim een jaar in preventieve hechtenis op grond van beschuldigingen inzake fraude, het witwassen van zwart kapitaal en verduistering. Onlangs werd de advocaat door justitie naar huis gestuurd, om een minuut later weer te worden gearresteerd. Vale e Azevedo werd medio jaren negentig bij Benfica binnengehaald als de grote verlosser, maar werd uiteindelijk op zijn kantoor in de boeien geslagen, onder meer omdat hij de opbrengsten van de transfer van de Russische keeper Ovchinikov via diverse belastingparadijzen op eigen geheime rekeningen zou hebben gestort ter financiering van zijn zeewaardige jacht, toepasselijk Lucky Me geheten. Door Vale e Azevedo aangetrokken nieuwe sterren zoals de Nederlander Pierre van Hooijdonk moesten constateren dat de beloofde topsalarissen nooit op hun bankrekening arriveerden. De arrestatie van Vale e Azevedo kwam indertijd als een grote schok. «Benfica is een nationaal instituut en haar crisis heeft betrekking op alle Portugezen», schreef het weekblad Expresso bij die gelegenheid. «Als een pilaar als Benfica bezwijkt, wordt alles onzeker, precair, veranderlijk. Wat zal het volgende instituut worden dat op zijn grondvesten trilt?»
Met de arrestatie van Loureiro komt een god van het Portugese voetbal ten val. Samen met Porto-voorzitter Pinto de Costa geldt hij als een van de machtigste mannen rond de Portugese velden. Vroeger was hij majoor in het Portugese leger tijdens de koloniale oorlog in Angola. Hij werd uit dienst ontslagen vanwege beschuldigingen van zwarthandel in proviandvoorraden van het leger. In de afgelopen decennia bouwde hij een imperium op als elektronicahandelaar en onroerendgoedmagnaat. Met zijn kapitaal kocht hij invloed in het Portugese voetbal en in de politiek. Loureiro was eerder voorzitter van voetbalclub Boavista en heeft ook hechte banden met FC Porto. Als netwerker in het Portugese voetbal kent hij zijn gelijke niet. Het openbaar ministerie heeft overwerk aan het afluisteren van zijn in het kader van operatie Gouden fluit opgenomen telefoongesprekken: het zijn er meer dan vijftienduizend. Loureiro voerde gemiddeld honderd telefoongesprekken per dag.
Door operatie Apito dorado is een debat op gang gekomen over de toelaatbaarheid van de dubbelfunctie van burgemeester en voetbalclubvoorzitter. In de Iberische traditie is die combinatie niet ongebruikelijk. Enkele weken geleden kwam burgemeester Avelino Ferreira Torres van Marco de Canaves, tevens voorzitter van de plaatselijke voetbaltrots, in het nieuws nadat hij in zijn woede de stoel van de hulp scheidsrechter van het veld had getrapt. Hij oogstte er in zijn dorp louter bijval mee.