Moet Oprah de volgende president worden van de Verenigde Staten? Of eigenlijk bedoel ik: zou zij een betere president zijn dan Trump?
Over Trumps presidentschap kun je eigenlijk nog niets zeggen. Dat moet nog blijken. De geschiedenis velt pas na een flink aantal jaren haar oordelen en zelfs daarna lijken die te stuiteren van goed naar slecht.
Wel is er met Trump iets anders aan de hand wat misschien wel typerend voor het afgelopen decennium is geweest. Obama’s presidentschap moest en zou slagen. Hij was de eerste zwarte president; gezien vanuit het perspectief van de Amerikaanse historie was dat al een overwinning, maar juist daarom mocht hij niet falen. Obama was dan ook vaak uiterst presidentieel.
Bij Trump lijkt het omgekeerde aan de hand. Trump lijkt niet te mogen slagen. Zijn stijl – die van de keiharde zakenman – is allesbehalve presidentieel. ‘Niemand hoeft mij iets te vertellen, zelfs de president van de USA niet, en toevallig ben ik dat zelf.’
Hij doet wat hem goed dunkt.
En Oprah?
Zij zou de eerste vrouwelijke president worden. De eerste zwarte vrouw. Kan zij die verantwoordelijkheid aan, vraagt men zich in Amerika af.
Het prettige van verantwoordelijkheid is dat je er maar twee dingen mee kunt. Nemen en dragen. Daar heb je geen speciale opleiding voor nodig. En dat valt juist te prijzen. In een echte democratie moet iedereen president kunnen worden. Van ongeschoolde tot de hoogst opgeleide. Wat je moet kunnen als je president bent, is beslissingen nemen. Meer is het eigenlijk niet. En als je dat niet kunt, kun je je altijd nog laten adviseren door vertrouwelingen.
Oprah zou het makkelijk kunnen.
Ze is razend populair, wat ook nuttig kan zijn als je president wil worden. Maar wat wil zij, en hoe wil zij dat bereiken?
In de Amerikaanse pers wordt er ook al op gewezen dat zij meer lijkt op Trump dan men denkt. Ook zij is een keiharde zakenvrouw. En ook zij mag niet falen. Zij is de Super-Obama. Velen noemen haar de ideale kandidaat, maar wat is ideaal in dit geval? Dat zij geen oorlog wil voeren, terwijl dat misschien wel moet? Kiest zij voor Israël of juist niet?
Je kunt alles inkopen, maar een mening niet. Die is gratis en moet je hebben. Een verkeerde opvatting zorgt voor verkeerde beslissingen. Hoeveel doden wil Oprah op haar geweten hebben?
Er is tegenwoordig een steeds kleiner wordende tegenstelling tussen populariteit en kunde. Wie populair is, dicht men ook een zekere kunde toe. Een groot voetballer wil president van zijn land worden. Aan een bekende filmster met dezelfde aspiraties waren we al gewend en als straks Oprah opgaat voor het presidentschap vinden we dat niet eens vreemd. Maar het lijkt wel of die bijzondere populariteit in een gebied dat verschilt van de politiek een voorwaarde is geworden voor politieke macht.
Vroeger had je schrijvers die politieke invloed ambieerden – althans een beetje. Mijn grote held Jean-Paul Sartre wilde langs de zijlijn blijven staan en wilde met een literair blad zijn invloed doen gelden. Ik vind eigenlijk nog steeds dat het zo hoort. Maar sindsdien zijn er vele schrijvers en journalisten geweest die de politiek in gingen – nooit met bijzonder groot succes. Misschien een Havel.
Je zou ‘Oprah voor president’ een vorm van populisme kunnen noemen. Doordat zij – evenals Trump – al populair is, kan zij president worden. Misschien is dat wel in een echte democratie een mooie consequentie. In China zie ik niet zo gauw een populaire zanger of televisiepersoonlijkheid president worden. In Rusland ook niet. Voor die populistische politieke macht heb je een kapitalistische bodem nodig. Weah bijvoorbeeld zou niet tot president in Liberia zijn gekozen als hij niet een duur betaalde profvoetballer was geweest. Alleen in een echte democratie, zo blijkt, kun je politieke macht kopen.