Stein was geen onbekende in de Russische hoofdstad. Met zijn Berlijnse ensceneringen van Drie zusters en De kersentuin oogstte hij in dejaren tachtig Moskouse triomfen. Aanbiedingen om Tsjechov in het hol van de leeuw te komen regisseren hield Stein consequent af. Shakespeare in Engeland doen leek de Duitse theatermaker ook al niks. Hij stelde Aeschylos’ trilogie voor, een in Rusland nog niet eerder gespeelde tekst. Een aantal keren weigerden achtereenvolgende ministers van Defensie Stein de toegang tot het protserige, in de vorm van een sovjetster gebouwde theater. In 1993 kwam de onderneming eindelijk rond. Nadat overeestemming was bereikt over Steins, voor Russische begrippen, exorbitant hoge honorarium (150 duizend dollar). En over een toernee van de produktie naar Edinburgh, Weimar, Maubeuge, Parijs en Rotterdam, waar de Oresteia op 18 en 20 september integraal te zien is.
De bijna zeven uur durende vertoning is een remake van de produktie die Peter Stein in 1980 van Aeschylos’ tragedie-cyclus in Berlijn maakte. Voor de regisseur was Moskou de uitgelezen plek om dit werk te laten zien: na twee delen vol bloedwraak (in Agamemnon doodt Klytaimnestra haar man en diens minnares, in De offerplengsters doodt zoon Orestes zijn moeder enhaar minnaar) moet een einde worden gemaakt aan de heerschappij van de willekeur en moet de weg worden vrijgemaakt voor een democratische rechtsspraak (in deel drie: De Eumeniden). De nadrukkelijk geafficheerde keuze voor juist deze toneeltekst met dit thema kwam Stein in Moskou op nogal wat geirriteerde verbazing te staan: komt een Duitser ons vertellen hoe democratie er uit ziet? Hoe zou erop zijn gereageerd wanneer in 1947 een Sovjetrussische (of Amerikaanse) regisseur de Oresteia in Berlijn was komen regisseren? vroeg een Russische journalist zich pesterig af.
Hoe dan ook, ons wordt in Rotterdam een gelegenheidsformatie beloofd van het beste wat de voormalige Sovjetunie aan toneel- en filmacteurs op dit moment in huis heeft. De voertaal is uiteraard Russisch, er is in een ‘boventiteling’ voorzien. Agamemnon wordt (zonder pauze) tussen 16.00 uur en 18.30 uur afgewerkt, vanaf 19.30 uur nemen De offerplengsters en De Eumeniden bijna vier uur in beslag.
Gedurende drie zondagen in september zendt het Kunstkanaal op de televisie een andere versie van Aeschylos’ Oresteia uit: die van deEngelse regisseur Sir Peter Hall en zijn Londense National Theatre (een registratie uit 1983). Waar Stein in zijn regie van de 2500 jaar oude tragedietekst vooralhet wanhopige humanisme benadrukt (zowel in de behandeling van de koren, alsook in de regie van de protagonisten), kiest Hall voor een historische reconstructie, een gestileerd exotisme. Koorleden en eenlingen dragen maskers die verwijzen naar afbeeldingen van tragedie-acteurs op oud-Griekse vazen. Het wil niet echt helpen. Met geexalteerde stemmen en een nogal krachteloze mimiek proberen de Engelse acteurs door het harnas van de (overigens prachtige) maskers heen te breken. De beeldregie (met veel overvloeiers) trekt alles uit de kast om de registratie nog een beetje opdrama te laten lijken. Wat mij betreft: vergeefs. Van Stein en zijn Moskouse spelers verwacht ik aanmerkelijk meer opwinding.