Misschien maakte vooral de hoeveelheid me ongevoelig. Ik liep langs de dingen zonder enige aandoening, en al vrij snel ook zonder de neiging ernaar te kijken. Als je alles neerzet, zet je niets neer.
Ongeveer het tegengestelde beleefde ik in de Oude Kerk. Een tamelijk onopvallend aanplakbiljet had me nieuwsgierig gemaakt naar de tentoonstelling daar van Germaine Kruip: Geometry of the Scattering. De Oude Kerk is het oudste gebouw van Amsterdam, en een van de mooiste gebouwen van Nederland. Het staat prachtig in zijn omgeving, en als je binnen bent, ben je ook echt ergens. Het kost je er weinig moeite je voor te stellen dat Sweelinck daar orgel heeft gespeeld.
Is het een tentoonstelling van Germaine Kruip? Een performance? Een installatie? Als je door de zware deuren naar binnen stapt, zie je niet meteen wat er aan de hand is. Het lijkt eerst wel of er helemaal niets aan de hand is, behalve dat de ruimte nog mooier is dan in je herinnering. Je stapt in een Saenredam, in een leegte die niet onherbergzaam is, in een erg grote ruimte waar je je niet klein voelt. Er is niets wat de aandacht afleidt van de ruimte zelf, van het licht, van de geluiden.
Geluid. Er bromt een lang aangehouden lage toon uit het grote orgel, die na een hele tijd overgaat in een andere toon die ook lang wordt aangehouden. Het is net zo rustgevend als wanneer iemand een orgel stemt, maar het is nog veel trager en het biedt nog minder houvast. Het is het orgelstuk The Entrance van Robert Ashley, een dag voor de opening uitgevoerd door Germaine Kruip en Will Holder. Vierhonderd munten worden in 36 stapels over de toetsen verplaatst, een zwaar werk dat alleen maar langzaam kan worden gedaan. Stap voor stap ontwikkelt zich een lange reeks akkoorden. Zo blijkt een van de tentoongestelde werken dus het donkere geluid te zijn van het orgel, dat de ruimte op een onopdringerige manier beheerst.
Als je daaraan gewend bent geraakt, dringt het meest indrukwekkende werk van Germaine Kruip tot je door. Het heet Oude Kerk Untitled en het bestaat uit de afwezigheid van kunstlicht. Kruip heeft alle kunstlicht uitgeschakeld, en daardoor zie je de ruimte voor het eerst uitsluitend in het licht dat door de ramen naar binnen komt. Daardoor zie je meer details dan ooit, want je blik wordt nergens afgeleid door spotjes. Ieder detail valt op: de afwezigheid van kunstlicht nodigt je uit alles te bekijken wat er te zien valt.
Ik dacht dat de foto op het aanplakbiljet een deel van de sterrenhemel was, maar het blijkt een foto van een zerk. Ik heb uren in de kerk doorgebracht, en ik heb er nog nooit zo veel gezien. Niet de informatiepanelen die van zo veel andere kerken een soort VVV-kantoren maken, geen tafels met folders, maar het houtsnijwerk bij de banken, de teksten op de balken, de tekens en de namen op de grafzerken, de orgels, de kroonluchters, de glas-in-loodramen. Het is onvoorstelbaar wat hier in beeld is gebracht door het licht uit te doen.
Nog opzienbarender moet een ander gevolg zijn van deze ingreep. Ik heb dat nog niet beleefd, maar ik ga ervoor terug: de kerk is tot zes uur open, terwijl het vanaf vijf uur donker wordt. Deze ruimte in schemerlicht, het lijkt me zoiets als een tijdreis.
Germaine Kruip heeft op een plek wel licht aangebracht: in de collegekamer. In deze sobere kamer zie je alleen een tafel en een aantal stoelen, een stenen vloer, en het uitzicht. De luiken voor de ramen staan open en je ziet hoe buiten het gebouw de grote toeristische zoektocht door de buurt zijn gang gaat. Maar aan het plafond hangt een verschrikkelijk felle lamp waar je nauwelijks in kunt kijken, en die draait in de loop van de dag een keer om zijn as. Zo langzaam dus dat je het niet ziet. Dit werk heet A Room, 24 Hours.
Dan is er nog een wand met tien spiegels in geometrische vormen: Kannadi (from Square to Circle). En een achttien meter hoge dunne zuil, Column Untitled, een stapeling van geometrisch gevormde blokjes marmer. Hij is geraffineerd neergezet: hij leidt niet af, maar hij kan je ook niet ontgaan. De zuil wordt als enig voorwerp kunstmatig verlicht als het donker wordt. Zowel de spiegels als de marmeren zuil weerspiegelen en verstrooien het licht dat erop valt: Geometry of the Scattering.
Met elkaar is het bijna niets, maar het is alles. Licht, tijd, ruimte en geluid.
Germaine Kruip: geometry of the scattering is nog tot 27 maart te zien in de Oude Kerk