Het is 2014, het eerste jaar van de Russische oorlog tegen Oekraïne. Een verjaardagsfeestje. Paintballen. Vanachter een glazen wand kijken ouders toe hoe hun tieners elkaar in een hal beschieten. Serhiy (Roman Lutskyi) staat te praten met zijn ex, Olha (Nadiya Levchenko), en haar nieuwe echtgenoot, Andriy (Andriy Rymaruk). Het gesprek is ontspannen, maar op de achtergrond wordt de ‘strijd’ heviger. Dan strompelt Serhiy’s dochter Polina (Nika Myslytska) naar voren, geweer in de hand, kennelijk geraakt in haar buik.
Met Reflection borduurt regisseur Valentyn Vasyanovych voort op zijn magistrale Atlantis (2020) dat zich in de nabije toekomst afspeelt wanneer het conflict het land heeft verwoest. Behalve de oorlog koppelt vooral Vasyanovych’ stijl de twee films aan elkaar. Allebei bestaan uit scènes waarin de camera grotendeels statisch blijft. Heel soms beweegt die, maar dan als het ware verder het stilstaande beeld in. Het effect hiervan is hypnotiserend, omdat je gedwongen wordt de verontrustende psychologie te onderzoeken die zich sluipenderwijs in de mise-en-scène manifesteert. Een voorbeeld: terwijl de ouders met elkaar praten, vindt het paintballgevecht achter ze plaats, gekadreerd door de rechthoekige, glazen wand. Het raam wordt een tweede scherm waar zich een voorspellend verhaal afspeelt – dat van de oorlog die de levens van deze gewone mensen zal gaan verwoesten.
Even later bevindt Serhiy, chirurg, zich aan het front in de Donbas. Na in een hinderlaag te zijn gelopen belandt hij als krijgsgevangene in handen van de Russen. Marteling volgt. Omdat hij arts is, blijft hij in leven. Zijn taak is simpel: bepalen wanneer een marteling kan worden gestaakt wegens het overlijden van de gemartelde. Dit deel van de film is haast niet te bekijken, omdat Vasyanovych’ strikte cameravoering het gruwelijke blootlegt. Een lijk uitgestrekt op een betonnen tafel. Een lijk klaargemaakt voor verbranding in een zelfgemaakt, mobiel crematorium.
Net als je denkt: genoeg nu, schemert door dat hier iets anders aan de hand is. Terug in de bewoonde wereld probeert Serhiy zijn relatie met zijn dochter Polina op te pakken. Een incident drijft dit op de spits: een duif die zich te pletter vliegt tegen het raam van Serhiy’s woning in een appartementencomplex. Polina in tranen. Samen met haar vader verbrandt ze de duif ergens in een nabijgelegen bouwplaats. Natuurlijk stelt de ontstemde dochter vragen. Wat gebeurt er met de ziel van de duif? Zorgt God voor de ziel? Serhiy probeert haar vragen te beantwoorden. Maar dat kan hij niet.
Reflection is een harde film om te zien, juist nu we de oorlog in Oekraïne dagelijks meemaken via schokkerige video’s vanuit het strijdtoneel. Vasyanovych’ statische beelden zijn even zenuwslopend, vooral die eerste scène waarin de tieners elkaar te lijf gaan met hun neppe machinegeweren. De scène communiceert een complexe betekenis: het is een spelletje, een reflectie van het plezier dat mensen, jongeren, er kennelijk aan kunnen beleven elkaar te beschieten. Maar de gekleurde balletjes verf die tegen de glazen wand exploderen vertellen een heel ander verhaal. Je kijkt, knipperend met je ogen bij elke plotsj.
Te zien vanaf 17 maart