Televisie – Walter van der Kooi

De nood aan dansen - NTR Het uur van de wolf, donderdag 27 november, NPO 2, 23.00 uur

De nood aan dansen is een documentaire van koningskoppel Petra en Peter Lataster over de Vlaamse danser en choreograaf Sidi Larbi Cherkaoui. Ze volgden hem tijdens optredens en instuderen van Göteborg tot Madrid. Als danser zie je hem in duetten met flamencodanseres Maria Pages (Dunas) en de Indiase kuchipudi-danseres Shantala Shivalingappa (Play). Wat op zichzelf al statement is: als iemand aan ‘global dancing’ doet, dan Cherkaoui. Dat kun je interessant noemen, maar het blijkt vooral indrukwekkend en wonderschoon. Voordat die uitvoeringen aan bod komen zie je hem als choreograaf aan het werk waarbij mij het fabelachtigs opviel dat hij dansers met handen en armen laat doen – en ja, daarvoor vindt hij de inspiratie zonder twijfel mede in Spanje, Afrika en Azië. In de omgang met zijn dansers toont hij zich de zachtaardigste aller choreografen zonder dat dat iets aan zijn gezag afdoet; integendeel, het vergroot alleen hun ontzag en onmiskenbare sympathie. De Latasters filmen fraai wie hij is en wat en hoe hij doet. Biografische informatie komt off-screen van hemzelf en spitst zich louter toe op de moeizame relatie met zijn overleden Marokkaanse moslimvader die van dans niets moest hebben, laat staan van homoseksualiteit. Gelukkig was er de katholieke Vlaamse moeder. Voor zijn carrière ging ik naar Wikipedia: van variétédanser naar opleiding aan De Keersmaekers dansschool; van Ballets C. de la B. (Alain Platel) tot zijn eigen gezelschap Eastman; invloeden van Pina Bausch tot hiphop- en jazzdans. En reeksen choreografieën. We zien hem werken aan Shellshock, geïnspireerd door honderd jaar Eerste Wereldoorlog. Onder meer indrukwekkende uitbeelding van escalerend geweld tussen twee mannen in schaduwballet. En dan, te mooi om waar te zijn, toch handdruk en zelfs omhelzing. Cherkaoui is boeddhist lees ik en in zijn werk altijd op zoek naar ‘verbinding’. Net iets te zoet in die scène, vind ik, maar zijn Duitsland en Frankrijk niet ook verzoend?

Narco Cultura - VPRO 2Doc, dinsdag 25 november, NPO 2, 23.00 uur

Ciudad Juárez en El Paso vormen één stedelijk gebied, gescheiden door de Rio Grande die tegelijk landsgrens is. In 2010 werden in El Paso (VS) vijf mensen vermoord, in Mexicaanse buurstad Juárez 3622, oftewel tien per dag. Het is iets anders lekker te griezelen bij de drugsconflicten in Breaking Bad dan te kijken naar Narco Cultura, documentaire van Shaul Schwarz (Israëlische persfotograaf, werkend vanuit New York), waarin de crystal meth, wreedheden en ontelbare lijken maar al te reëel zijn. We zien ze mede door de ogen van forensisch politiespecialist Richi Soto, wiens kalme stem ons door delen van de film leidt. De chef van zijn afdeling verdwijnt halverwege de film, na talloze doodsbedreigingen eieren voor zijn geld kiezend. Legio collega’s zijn dan al vermoord en we begraven er eentje met Richi mee. Zijn verstand zegt dat hij naar de VS moet, maar hij houdt te veel van zijn stad, de cultuur en de mensen: door alle ellende wordt vergeten dat er ook zoveel liefde, vriendelijkheid en respect onder de gewone mensen is, zegt hij. Schwarz maakt dat zicht- en voelbaar middels een familiefeestje. Maar Richi’s moeder moet afpersgeld betalen om haar winkeltje open te houden. Was het alleen een film over Mexicaanse drugsbestrijding, dan kreeg hij al een dikke voldoende. Maar dat thema wordt afgezet tegen de bizarre wereld van de Narco Corrida-muziek, Latijnse tegenhanger van de hiphop, waarin op vrolijke driekwartsmaat de lof van de gangsters wordt gezongen. Gigantische feesten van de Mexicaanse gemeenschap in de VS waar bandjes gewapend met machinegeweer en bazooka bejubeld worden als ze moord en doodslag prediken en verheerlijken. De meiden en vrouwen nog enthousiaster dan de jongens. Elke drugsdealer/moordenaar kan zijn eigen lied bestellen: contante betaling op parkeerplaats in busje. Als alle culturen gelijkwaardig zouden zijn, is deze toch wel behoorlijk ziek. En Mexico lijkt met de dag meer op een ‘failed state’.

Popmuziek – Leon Verdonschot

David Bowie

Het zijn Bowie-weken. Een nieuwe, in het Nederlands vertaalde biografie, een vol Paradiso voor een Bowie-avond, een nieuwe verzamel-cd. Op de uitgebreide versie daarvan maakt Bowie een gewaagde en geslaagde keuze: hij draait de chronologie om, en begint met zijn meest recente werk. Nog steeds lijkt hij niet van plan datgene te doen wat nu voor de hand ligt (en vooral: geweldig zou zijn), namelijk touren. Desnoods op de Kate Bush-manier: in één stad blijven. Als pleister op de wonde: een van de twee nieuwe nummers. Het ging in première tijdens de radioshow van Elbow-zanger Guy Garvey. Voor de zoveelste keer in zijn carrière ontdekt Bowie (66) voor hem nieuw muzikaal terrein: de jazz.

Against Me!

Om ‘logistieke redenen’ ging de Europese tour niet door, dus misten Amsterdam en Tilburg wat Londen deze week wel kreeg: de euforie van de trotse transgenderpunker Laura Jane Grace en haar band Against Me!. Ze heeft niet alleen haar laatste album gewijd aan haar transformatie, maar er ook een serie over gemaakt.

Speedfest - Zaterdag 22 november, Klokgebouw Eindhoven

Een beetje band heeft tegenwoordig zijn eigen festival of evenement. Bløf heeft het jaarlijkse Concert At Sea, Rowwen Heze ieder jaar drie avonden zesduizend mensen tijdens de slotconcerten in haar eigen dorp America, Guus Meeuwis en de Toppers hun eigen jaarlijkse stadionconcerten in het PSV-stadion en de Arena, en Peter Pan Speedrock heeft Speedfest, inmiddels uitgegroeid tot het grootste rock-’n-roll-feest van Nederland. De locatie is prachtig: het Klokgebouw op Strijp S, het symbool van alles dat cool is aan Eindhoven. Ook indrukwekkend dit jaar is de line-up, van uiteraard alleen maar snoeiharde bands. Er staan heel wat legendes op Speedfest: jaren-tachtig-garagerockers (Fuzztones) de hardcore-veteranen van New York (Madball) en Boston (Slapshot), de ultieme showband in de rock-’n-roll (Turbonegro) en uiteraard de gastheren zelf: Peter Pan Speedrock.

Film – Gawie Keyser

Wolflady en _ Home - van 19 tot 30 november te zien op Idfa_

Waar het Nederlandse talent Sharon Kovacs, a.k.a. The Wolflady, alles heeft, daar heeft Cyriaque Kouenou, zanger uit Ivoorkust, niets. Minder dan niets. Sharon vliegt de wereld over, voert gesprekken met platenbonzen van Berlijn tot New York, Cyriaque crepeert in zijn tentje in een tijdelijke opvang voor asielzoekers in Osdorp, waar hij slechts zijn gitaar, zijn zang en zijn vrienden als soelaas heeft.

Deze tegenstelling is niet helemaal eerlijk, sterker, het is een beetje stuitend om het zo op te schrijven. En toch kun je niet anders dan iets van ongelijkheid voelen wanneer je de twee documentaires waarin die tegengestelde levensverhalen worden verteld kort na elkaar ziet, respectievelijk getiteld Wolflady en Home.

In Home confronteert regisseur Rámon Gieling de kijker bij vlagen met het ongemakkelijke gevoel dat ‘wij’ Europeanen het wel heel goed hebben, bijvoorbeeld met herhaalde shots waarin blijkt dat de tenten in Osdorp midden in een buurt met rijtjeshuizen staan. Subtiel suggereert Gieling dat de ‘gastheren’ van de asielzoekers – Nederland en zijn inwoners – met een lastig dilemma worden geconfronteerd. Men weet dat de leefomstandigheden mensonterend zijn, maar wat valt er nou aan te doen? Wanneer Cyriaque, een innemende, immens getalenteerde man, aan Gieling vraagt of die hem een ‘internationale jurist’ kan bezorgen, kan de regisseur niet anders dan zeggen: ik kan dat niet betalen. Wel wil Gieling hem als schoonmaker in dienst nemen. Een gênant moment: meeleven met Cyriaque is wel degelijk aanwezig bij hem, net zoals bij de kijker naar de documentaire, maar een oplossing is er niet. De zanger probeert het ook zelf; hij treedt op in Paradiso en smeedt plannen met een plaatselijke artiest om een cd te maken. Daar komt niets van terecht. Een thuis? Nee, dat blijft een droom. Home is een kleine, mooi gemaakt documentaire over persoonlijk leed. En over de onmacht van de wereld om de zanger heen hulp te bieden die een permanente oplossing mogelijk maakt.

Hoe anders is de wereld van Sharon Kovacs wel niet. Dankzij haar wonderlijke stem, een soort kruising van Anouk en Amy Winehouse, staat ze in de belangstelling bij internationale labels. Doorbreken in Amerika is haar grootste droom. Regisseur Daan Willekens volgt haar op haar reizen. Ze wordt vergezeld door haar producer, een kleurrijke figuur die hasj rookt en die aan een bipolaire stoornis lijdt. Hij lijkt Sharons muze: hij snapt haar, weet hoe hij haar zelftwijfel en haar woede over iets zoals een falende studiomuzikant moet gebruiken om haar aan te sporen nog beter, nog rauwer te zingen. Verrassend is dat Sharon, bohemien ten voeten uit met haar vreemde hoedjes en sjaals van bont, uit een doodgewoon plattelandsdorpje komt. Als ze bij haar grootouders op bezoek gaat, staat de appeltaart op tafel. Wolflady is wat aan de summiere kant, en echt diep in Sharons kunstenaarschap durft of wil de regisseur niet gaan. Toch is de film de moeite waard, alleen al om die bijzondere stem van deze opkomende artiest te horen.

Toneel – Loek Zonneveld

De tantes, De Toneelmakerij, tot en met januari 2015 overal in het land

De eerste ‘heropvoedingstante’ in mijn jeugd die ik me herinner van kinderboeken was Juffrouw Klaterhoen uit Annie M.G. Schmidts Abeltje , de strenge en mutsige leidster van een zangklas die bij al te grote of naar anarchie neigende onrust haar stemvork hief en Wie rusten wil in ’t Groene Woud inzette. Klaterhoen ontdooide vrij snel en werd binnen de kortste keren net zo’n anarchiste als Abeltje en Laura. Alleen in ’t nette, natuurlijk. De heropvoedingstante die never nooit en over haar lijk pas zou ontdooien werd later Juffrouw Ooievaar uit de Fabeltjeskrant. Over het verschijnsel ‘heropvoedingstante’, over struise dames met handtassen die het beter zeggen te weten dan nota bene je eigen moeder, gaat de voorstelling De tantes , tekst: Roel Adam, regie: Paul Knieriem, producent: De Toneelmakerij. Over Joris, die zich na de dood van zijn moeder heeft verschanst in het visrestaurant dat zij als alleenstaande vrouw runde. Joris, die morgen twaalf wordt, staat een bezoek van de kinderbescherming te wachten. En die tantes gaan de ellende die daaruit voort kan komen de pas afsnijden door zich op te werpen als collectieve voogd en door het visrestaurant nieuw leven in te blazen.

Als toneelvertelling voor mensenkinderen van 8 tot 88 wordt De tantes gedragen door drie jongens met een jurk aan, die verder gewoon met de baard in de keel praten en die vooral drie kleuren en varianten van het verschijnsel ‘valse wijven’ laten zien. Tante Jo (Tjebbo Gerritsma) is de sla-d’r-op van het stel, een houwdegen die zichzelf onschadelijk heeft gemaakt door (te) veel te drinken. Tante Desiree (Anil Jagdewsing) is de Klaterhoen van het stel, ze líjkt aanvankelijk een valse meeloopster, maar ze ontdooit vrij snel tot een schatje. Tante Cunera ten slotte is de krengige heks van het trio, boordevol nare plannen en hebberig tot in haar wenkbrauwen. Rogier in ’t Hout speelt haar als een kruising tussen John Cleese en Bette Midler, superslapstick met enerverend bochtenwerk in haar rennetjes en huppeltjes. Geweldig om naar te kijken, heerlijk van tekst, een vleesgeworden permanente ontploffing. Keja Klaasje Kwestro speelt Joris met een hoop woede en veel slim ontregelingsplezier. Peter van Heeringen is een lonesome-cowboy, de vader die uit zijn huwelijk is weggelopen en die door Joris wordt veracht maar ook innig omarmd.

Samen maken ze van deze komedie wat komedie tot zo’n heerlijk ding maakt: eerst die veer eindeloos opdraaien en hem dan langzaam maar zeker, af en toe in een hoge versnelling, dan weer eens rustig en kalm, laten aflopen. Naarmate het dramatisch hoogtepunt nadert, lopen de misverstanden elkaar op een goed georganiseerde manier in de weg. Aan het eind komt alles goed. En zijn wij doodop van het lachen. Geweldige voorstelling!

‘De tantes’ speelt t/m 25 januari 2015 overal in het land, tijdens de feestdagen in Jeugdtheater de Krakeling, speellijst bij detoneelmakerij.nl