‘We gaan zo dadelijk dus wél lopen’, zeggen twee vrouwen kordaat. Ze zijn druk bezig een doek op te hangen waarop hun actie staat aangekondigd. Wereldwijd vindt vandaag, 5 april, The Million March Against Child Abuse plaats, die in Nederland start op het plein voor theater De Doelen in Rotterdam. Maar twee politieagenten hebben net gemeld dat het niet kan doorgaan, er is geen vergunning aangevraagd. Marlon van de organisatie moppert: ‘De politie is mijn vijand.’ Een vrouw snauwt: ‘Hou nou effe rustig, volgend jaar regelen we het gewoon wel goed.’
Vanaf de zijlijn kijkt Jet van Gent gelaten toe. De demonstratie had eerst in Amsterdam zullen plaatsvinden; 350 deelnemers hadden zich aangemeld bij initiatiefneemster Deborah. Toen zij op internet was aangevallen vanwege een pro-Wilders-uitspraak, gooide Deborah boos alles van haar site af. ‘Ik heb meteen berichtjes geplaatst om naar Rotterdam te gaan’, zegt Van Gent. Daar hebben zo’n veertig mensen gehoor aan gegeven.
Van Gent (1958) strijdt via haar site voordelachvaneenkind.nl tegen kindermisbruik. Op haar blonde kapsel prijkt een hoedje. Zij heeft drie kinderen en twee kleinkinderen en is kunstenares in Serooskerke. ‘Tijdens het schilderen dacht ik opeens: ik wil een steen verleggen, me ergens voor inzetten. Ik heb een gelukkige jeugd gehad en dat gun ik ieder kind.’ Ze opende begin dit jaar een site met als symbool een sip clowntje. Daar zet ze dagelijks informatie op, en oproepen tot actie, zoals voor 18 april als de Hoge Raad bepaalt of de pedofielenvereniging Martijn verboden kan worden. ‘We strijden via internet en gaan niet meer zoals vroeger op een zeepkistje staan. Maar soms moet je wel even live van je laten horen.’
In haar ene hand heeft ze een demonstratiebord, in de andere een petitie met eisen: hogere straffen voor seksueel misbruik en het produceren en bezitten van kinderporno. De dader moet levenslang via een fonds smartengeld betalen aan het slachtoffer. Er moet een gratis en gemakkelijk te onthouden telefoonnummer voor hulp aan kinderen komen. Het onderwerp moet bespreekbaar worden op scholen en alle kinderen moeten via trainingen weerbaar gemaakt worden. Achter elke eis staat een uitroepteken.
Maar Van Gent wil zichzelf absoluut géén pedojager noemen. Eigen rechter spelen is volgens haar niet goed, je krijgt er een slechte pers door. ‘Vroeger zei ik over de daders: afhakken en omzomen. Nu ben ik voorzichtiger. Maar soms denk ik ook wel eens: moet je wel zo vredelievend blijven? De straffen zijn te mild.’ Ze noemt zwemleraar Benno L., die 77 kinderen misbruikte en nog geen vier jaar in de ‘knuffelbak’ zat. Of het geval van een vader die tien jaar zijn kinderen misbruikte en vijf jaar straf kreeg. Uit cijfers blijkt dat er dagelijks gemiddeld veertig kinderen seksueel worden misbruikt. ‘Daar móet iets tegen gedaan worden.’
Haar site is een van de vele burgerinitiatieven tegen kindermisbruik. Iedereen kent elkaar zo’n beetje, digitaal althans. Van Gent schat dat de harde kern bestaat uit vijftienhonderd mensen. Daar zitten, denkt ze, ook wel het type potenrammers tussen. En raddraaiers. ‘Maar het zijn vooral oprechte strijders. Vrijwilligersorganisatie No Kidding geeft bijvoorbeeld al jaren voorlichting op scholen en organiseert benefietavonden. United Bikers Against Abuse (ubaa) opereert weer op een andere manier: het is een groep motorrijders die misbruikte kinderen helpt weerbaar te worden.’
Ze roept Zegert er even bij, dan kan hij het zelf vertellen. Zegert, in motorpak, met een grijs sikje en een dikke kogeloorbel in zijn oor, loert door de groengetinte glazen van zijn zonnebril. Wat ubaa precies doet wordt niet helemaal duidelijk. ‘Een kind dat misbruikt is, wordt opgenomen in onze groep en door een buddy begeleid tot hij of zij het weer aankan. Wij zijn er om ze een goed leven te geven.’ Zegert vertelt dat hij van de koningin een lintje heeft gekregen vanwege 25 jaar jeugdwerk. Ook leidt hij sinds 1986 in Gorinchem bij de scouting de bevergroep. ‘Ja, ik heb iets met kinderen’, zegt hij.
Opeens geeft de politie het groene licht. ‘Het gaat door!’ brult een man die zich Konyn noemt. Zijn armen en nek zitten vol tatoeages, op zijn kaalgeschoren hoofd staat een blauwe cirkel gegraveerd en op elke vinger staat een letter van zijn naam. Van Gent geeft het starschot door de megafoon. ’We gaan ervoor, maar houd het vreedzaam.’ Het groepje trekt over de Lijnbaan tussen het winkelende publiek. Een draaiorgel overstemt de kreten uit de megafoon. Wim loopt mee omdat hij ‘tegen álles is, want er is zoveel mis in dit land’. Twee moeders zeggen in hun multiculturele wijk veel ellende te zien. Op een spandoek staat Misbruik = Moord. Monique Amber vertelt dat ze vanaf haar vierde jaar is misbruikt door haar opa, tijdens het logeren. ‘Het misbruik stopt, maar het gaat daarna altijd door. Bij intimiteit krijg ik angst en triggers: dan reageer ik hetzelfde als toen het gebeurde.’ Ze heeft nu haar zesde therapie en het gaat langzaam iets beter. De mars wordt een rondje van honderd meter, dat past volgens de twee agenten net binnen de regels. De demonstranten eindigen weer bij De Doelen.
De laatste jaren manifesteren activisten tegen kindermisbruik en pedofilie zich steeds luider. Zij verenigen zich vooral via Facebook. Er zijn tientallen sites, zoals Stopkinderpornonu, Van Kinderen Blijf Je Af of Pedofielen Opruimingsdienst. Soms gaat een site de lucht uit wegens smaad of omdat er ruzie is uitgebroken. De discussies komen meestal op hetzelfde neer: in grove taal bevestigen de deelnemers elkaar dat pedo’s monsters zijn. Sommigen zijn in één adem door net zo woedend over andere ‘misstanden’, zoals dierenmishandeling. De gemene deler is dat de politiek niks doet voor slachtoffers, de politie niet hard genoeg optreedt tegen daders en dat rechters te soft zijn.
Dit type pedojager komt pas echt goed los als een gedetineerde op vrije voeten komt, zoals onlangs bleek bij Benno L. Actiegroep Dutch Brotherhood verspreidde posters en er verschenen direct vele Facebook-pagina’s: Benno L moet uit Leiden!!, Benno L moet de stad Leiden verlaten, Benno L moet weg uit Leiden of Benno L Leiden samen sterk. Op één daarvan is een foto te zien van Benno L. met een balkje voor zijn ogen. De foto is van zijn Facebook-pagina gekopieerd. Je ziet een wat dikke man met een grijze baard die in zijn vrijetijdskloffie thuis op de bank zit. Hij oogt inderdaad als een prototype engerd.
Op alle sites is een meterslange stroom aan strijdbare taal te lezen. Christa van der Plas: ‘Chemische castratie bij die vent, als je je aan kinderen vergrijpt verspeel je alle rechten.’ Kimberly Fasel: ‘Er is maar 1 plek voor deze man in leiden en dat is rijnhof!!!!!!!!!!!!! Hij moet onder de grond!!!!’ Karel Tessie: ‘Deze man moet je met z’n hele zakie vastzetten in een bankschroef en de pen eruit trekken en weg gooien. Krijgt hij toch een andere huisvesting? Zet hem dan in Rome in het Vaticaan tussen de rest van die katholieke pedo’s, maar dan wel even achteraf een handgranaat er doorheen.’ Carin de Munnik: ‘Niet weg uit leiden maar weg van de wereld ophangen aan een schandpaal waarom hebben ze dat weggehaald eigenlijk dit soort wezens mogen van mij in het openbaar opgehangen of dood gemarteld worden pleuris smeerlappen.’
Veel van de antipedo-activisten besloten het niet te laten bij dit verbale geweld, ze trokken naar de woning van Benno L. Daar stonden de cameraploegen al klaar. Waar sociale media de functie hebben om de emoties te masseren, zorgen de ‘gewone’ media ervoor dat de strijd buiten eigen kring wereldkundig wordt gemaakt. ‘De kinderen kunnen nu niet buiten fietsen. Dat kan niet, door zo’n viezerik. Gewoon een kogel door zijn kop’, zei een Leidse in Hart van Nederland. Een groep bewoners stelde in Pauw Witteman een ultimatum: ‘Als burgemeester Lenferink niet vóór zaterdagochtend 8.00 uur Benno L. uit zijn huis heeft gehaald, dan doen we het zelf.’
De pedojagers kregen bovendien de helpende hand van NRC Handelsblad. Voorafgaand aan zijn terugkeer publiceerde de kwaliteitskrant cruciale informatie over zijn verblijfplaats in een artikel met de kop ‘Ontuchtpleger Benno L. vindt onderdak in Leidse seniorenflat’. Veel lezers – en ook staatssecretaris van Veiligheid en Justitie Fred Teeven – gaven aan dit ongepast te vinden: sensatiezucht en het aanzetten tot een heksenjacht. De Leidse burgemeester hield zijn rug recht en zei dat deze burger wordt gecontroleerd door het Openbaar Ministerie en de reclassering. Vanuit de kerk ontstond een groep vrijwilligers die aanboden hem als buddy te willen begeleiden om te voorkomen dat hij in een sociaal isolement terechtkomt. Uit Canadees onderzoek blijkt die aanpak beter te werken – minder kans op recidive – dan opjagen.
Gemeenten zitten ondertussen flink in hun maag met het oplaaiende burgerverzet tegen één individu. Bij het vergaren van privé-gegevens van een pedofiel of een ex-gedetineerde speelt internet een hoofdrol. Volgens Edward Ernst van de Nederlandse Vereniging van Gemeenten komen de activisten via via aan informatie. ‘Een zedendelinquent wordt herkend, uitspraken op rechtspraak.nl, ook al zijn die geanonimiseerd, kunnen informatie geven, iemand praat zijn mond voorbij. En soms wordt een wijk geïnformeerd.’
In 2011 kreeg Marthijn Uittenbogaard, oud-bestuurslid van Martijn en oud-voorzitter van de pedopartij pnvd, op zijn stoep bezoek van een colonne motorrijders die onder gejoel van buurtbewoners een kei door zijn raam gooiden en de gevel bekladden met verf en bier. Jan Aalders, voorzitter van de anti-pedoclub Partij Rechten Kind, meldde vorig jaar in Geleen iemand te hebben ‘bezocht’ die volgens hem pedo is. ‘Mocht het Nederlandse beleid niet veranderen, dan zullen er straks nog heel andere pedojagers op gaan staan’, dreigde hij.
Dat de zichzelf benoemde agenten en rechters zich wel eens vergissen, maakt hun volksgericht helemaal hachelijk. Eind vorig jaar trapten in Harderwijk vier mannen met capuchon op brullend de deur van een huis open. Zij hadden vernomen dat daar een pedo woonde. Ze namen snel de benen toen ze in de gaten kregen aan het verkeerde adres te zijn. Een van de bekendste pedojagers, Yvonne van Hertum van de antipedo-organisatie Stop Kindersex, werd in 2011 veroordeeld nadat zij op haar site een man ten onrechte had beschuldigd van een online seksgesprek met een kind. Zij is actief sinds de oprichting van de pedopartij in 2006 en lokt pedo’s door zich op chat- en profielensites voor te doen als een meisje. Als ze beet heeft, plaatst ze naam, adres, telefoonnummer en foto op de site. Maar ze wordt ook zelf bedreigd. In 2007 kreeg ze op straat klappen. In Engeland, waar pedojagen veel agressiever is, werd een man na een gerucht door zijn buren mishandeld en in brand gestoken. Hij had slechts foto’s gemaakt van jongeren die zijn bloemperkje vernielden.
Pedojagers zijn een extreme exponent van het antipedofilieklimaat dat de laatste jaren in de samenleving is ontstaan. Deze weerstand was in de jaren zeventig ondenkbaar. Als gevolg van de seksuele revolutie kwamen er stemmen op dat seks met minderjarigen moest kunnen en pedofilie net als de emancipatie van homoseksualiteit toe was aan erkenning. Hans Guijt, campagneleider van de kinderhulporganisatie Terre des Hommes, vertelt dat het meeliften met de homobeweging lang heeft geduurd. De Nederlandse Vereniging voor Seksuele Hervorming (nvsh) organiseerde bijvoorbeeld avondjes voor pedofielen en werkgroepen voor belangenbehartigers, zegt hij. ‘Er was onverschilligheid of het werd goedgepraat. pvda en d’66 probeerden de leeftijdsgrens van zestien jaar voor seks met minderjarigen af te schaffen, want dat paste in een tendens dat jongeren hun eigen identiteit moesten hebben.’
Die houding was er volgens hem zelfs tot niet zo heel lang geleden. ‘Nog in 1996 bestond de Spartacus-gids voor pedo’s met adressen van hangbars met kinderprostituees over de hele wereld. Niemand maakte zich daar druk over. Onze campagne in 1996 over kinderprostitutie in Nederland leidde tot ongeloof: ondenkbaar dat dit in ons land gebeurt. Wij kregen te horen dat we zedenpredikers waren. Wie pedofilie wilde aankaarten, stuitte op enorme weerstand, ook bij de politiek. De hele samenleving, inclusief de media, was doortrokken van een dubbele moraal. Men sprak over seksreizen maar niet over het feit dat het om kinderen ging. De zaak-Demmink is een symbool van die ontwikkeling: de zedenpolitie was bang om geruchten over orgiën met kinderen te onderzoeken, nu wordt eindelijk alles onderzocht.’
Pas midden jaren negentig keerde het tij. De zaak-Dutroux in België bracht een schokgolf teweeg. In Stockholm werd de eerste conferentie gehouden over seksuele uitbuiting van kinderen. In Thailand werden de eerste Duitse en Nederlandse kindersekstoeristen gearresteerd. Onderzoek naar kindermisbruik binnen de katholieke kerk volgde. De harde feiten veroorzaakten enorme media-aandacht die oversloeg naar de politiek. Dat leidde tot wettelijke aanpassing: de dubbelstrafbaarheid (volgens het Wetboek van Strafrecht is vervolging in Nederland door het OM slechts toegestaan indien het feit ook in de buitenlandse staat waar het is begaan strafbaar is) werd voor kindermisbruik afgeschaft: verdachten van een delict met een minderjarige gepleegd in een ander land konden voortaan op Nederlandse bodem worden vervolgd. Het klachtrecht werd aangepast: ook zonder een klacht kan het OM onderzoek doen op basis van een vermoeden. Bij de politie heeft opsporing van daders en het tegengaan van grooming hoge prioriteit gekregen. Ze worden er speciaal voor getraind. Preventie en hulp aan misbruikte kinderen is professioneel ter hand genomen; het staat hoog op de agenda van artsen, internationale hulp- en vluchtelingenorganisaties en organisaties als Defence for Children. Maar ondertussen neemt seks met kinderen door de globalisering en het internet toe. Veel daders gaan ongehinderd hun gang.
Terre des Hommes deed daarom vorig jaar een opmerkelijk onderzoek waarbij de focus op de dader kwam te liggen: het project-Sweetie. Vanuit een gebouw in Amsterdam werd in het geheim gewerkt met een virtueel Filippijns meisje van tien jaar. Het project werd uitgevoerd door vier professionals met de juiste expertise en motivatie. Ze kregen allemaal één-op-één-begeleiding van een psycholoog. In minder dan tweeënhalve maand konden er duizend volwassenen worden geïdentificeerd die bereid waren om jonge kinderen in ontwikkelingslanden te betalen voor seksuele handelingen voor de webcam.
Woordvoerder Heleen Slob vertelt: ‘We kregen signalen dat er een nieuw fenomeen opstak: in landen als de Filippijnen – al jaren de grootste kinderporno-industrie ter wereld – ontstaan, naast kinderprostitutie, webcamshows met kinderen die vanuit andere landen tegen betaling “geconsumeerd” kunnen worden. Dit heeft een potentieel om snel te groeien. Internet is laagdrempelig, je kunt het gewoon thuis doen achter de laptop. Hier krijg je moeilijk greep op; internet is vrije ruimte.’
Sweetie kreeg direct allerlei verzoeken en vaak zeer expliciet, bijvoorbeeld of ze haar kleine zusje erbij wilde halen en of ze geil was. In Amsterdam zagen ze alles: het gezicht van de man, zijn geslacht. ‘Het idee is dat het niet zo erg is, het is niet fysiek. Maar het effect hiervan is dat de eigenwaarde van het kind volledig wordt aangetast. We hielden op zodra ze geld boden. Via sociale media konden we dan de antecedenten achterhalen’, zegt Slob.
De gegevens en beelden van deze misbruikplegers uit meer dan 65 landen – onder wie twintig Nederlanders – werden voorafgaand aan de persconferentie overgedragen aan Interpol. Er is slechts één persoon gepakt, een Australiër. Slob stelt nadrukkelijk dat ze niet op de stoel van de politie en de rechter willen zitten. ‘Dit was een uitzonderlijk project. Maar als ngo hebben we ons doel bereikt: aandacht krijgen voor de ernst van webcam-kindersekstoerisme om te voorkomen dat het uitgroeit tot een grote industrie zoals bij kinderporno.’
Het project had wereldwijd grote impact: onder meer via cnn en bbc zijn één miljard mensen bereikt. Terre des Hommes kreeg verzoeken uit de hele wereld, van vrijwilligers tot experts, om samen te werken. ‘Je zou onze methode omstreden kunnen noemen’, zegt Slob, ‘maar we hebben aangetoond dat mannen bereid zijn om tegen betaling voor de camera seks met kinderen te hebben en dit in één klap op de kaart gezet.’
Hans Guijt geeft aan dat werken met lokkinderen bij een Nederlandse rechter, anders dan in de VS en Engeland, nog moeilijk is in te brengen, ook al is er wetgeving in de maak die hier verandering in moet brengen. Hij wijst nog op iets anders: als daders vrij komen, worden zij door de reclassering in de gaten gehouden – niet alleen waar ze wonen, welk beroep ze gaan doen maar ook hun nevenactiviteiten. ‘Alleen, tot aan de Nederlandse grens, hun dossier reist niet mee. Ze trekken naar het buitenland en zetten bijvoorbeeld een weeshuis in een arm land op. Wij gaan ons nu inzetten om te voorkomen dat de controle bij de grens ophoudt: het verleden moet meereizen. Laat ze een bloemenzaakje beginnen, maar niet met kinderen werken.’ De nieuwe intolerantie is goed, maar heeft volgens hem ook een keerzijde: het slaat bij sommige groepen door in regelrechte haat tegen pedofielen. ‘Het is een gevolg van onze open samenleving: de burgemeester krijg informatie over pedofiele gedetineerden en dus wil de burger dat ook weten.’
De maatschappelijke weerstand slaat ook breder door. Beschuldigingen van het bezit van kinderporno of seks met kinderen zijn zelfs een adequate manier geworden om iemand kapot te krijgen. Bewezen of niet – het blijft altijd aan iemand kleven en ruïneert zijn carrière en sociale leven. Het is in dit klimaat bijna onmogelijk geworden om te nuanceren. Maar er is een groot verschil tussen een ziek iemand, zoals crècheleider Robert M. die seksuele handelingen verrichtte met tientallen baby’s en kleuters, en een volwassen man die met een vroegrijp meisje van vijftien jaar een relatie heeft. In de beeldvorming is álle seks met minderjarigen walgelijk. Een man die in een speeltuin een kind van het klimrek helpt, roep al snel wantrouwende blikken op.
Kindermisbruik is het thema bij uitstek geworden van moderne ‘morele kruisvaarten’, stelt de Britse socioloog Frank Furedi in zijn boek Moral Crusades in an Age of Mistrust (2013). Furedi wijst kindermisbruik volledig af, maar relativeert de reactie erop. ‘In de moderne samenleving is het een mythisch en absoluut kwaad geworden. Wie twijfelt aan de schuld van de dader die je aanwijst, wordt zelf misdadig gevonden. Dat alles bevordert het objectieve onderzoek niet’, schrijft hij. En hij oppert: ‘Verraden we onszelf met deze moderne obsessies over kindermisbruik? Heeft het wellicht te maken met onbewuste schuldgevoelens over het tekort aan aandacht voor kinderen in het moderne gezin?’ Het was te verwachten: Furedi kreeg bakken kritiek over zich heen.
Hoe gevoelig het onderwerp ligt blijkt uit een reactie van enkele wetenschappers die voor dit artikel zijn benaderd en niet wilden meewerken. Iemand mailde: ‘Ik zou er zeker wat over kunnen zeggen, maar ook mij valt het enorme taboe rond pedoseksualiteit op en daarom is het een onderwerp waar ik me, als beginnend publiek persoon en academicus, volgens mij uit strategisch oogpunt het beste verre van kan houden. Voor je het weet word ik zelf als pedo bestempeld of, erger nog, krijg ik de pedohunters aan mijn deur. Het is erg dat het zo is en ik wou dat het anders was, maar ik moet ook aan mijn eigen belangen denken.’
De moraal van de tolerante jaren zestig en zeventig is nauwelijks uit te leggen aan het huidige publiek. Op seksueel gebied moest alles kunnen, en dus kon BBC-coryfee Jimmy Savile tientallen jaren ongestoord minderjarigen misbruiken – de jongste was acht jaar oud. Nu is intolerantie de norm. En terecht. Misbruikslachtoffers dragen het leed vaak een heel leven met zich mee. In dit relatief nieuwe maatschappelijke klimaat is het echter onmogelijk geworden om te nuanceren. Een man die een relatie begint met een vroegrijp meisje van vijftien wordt op één lijn gezet met een seksueel monster als Robert M. En een onterechte beschuldiging van kindermisbruik kan iemands leven en carrière verwoesten.Lang niet alle slachtoffers zijn geholpen met een morele kruistocht. Zowel schrijver Ted van Lieshout als danser Rudi van Dantzig richtte een literair monumentje op voor zijn ‘meneer’. Misschien omdat het minder vernietigend is om om te zien in liefde, ook al is het schrijnende ongeoorloofde liefde.
Beeld: (1) Samuel Schutte, 9 jaar (2) Leiden, 22 februari. Zo'n tweehonderd buurtbewoners demonstreren tegen het verblijf van Benno L. in hun wijk (Phil Nijhuis/HH).