‘Donald Trump Is a Good President’, schreef de Franse schrijver Michel Houellebecq begin dit jaar boven een opiniestuk in Harper’s Magazine dat maandenlang een van de best gelezen artikelen van het maandblad was. Houellebecq schreef dat hij meevoelde ‘met de schaamte van veel Amerikanen voor het hebben van zo’n afstotelijke clown als leider’, maar dat Donald Trump niettemin een paar impulsen heeft die uitstekend uitpakken in het grotere verband der dingen. ‘De VS zijn niet langer de supermacht. Dit is niet per se slecht nieuws voor Amerikanen. Het is zeer goed nieuws voor de rest van de wereld’, stelde Houellebecq. ‘Jullie messianistische militarisme zal volledig verdwijnen; de wereld zal een zucht van verlichting slaken.’
Een ruime meerderheid van de wereldbevolking zal het hier, denk ik, in principe mee eens zijn. Vietnam, Irak, en wat strooigoed tussendoor: van het Amerikaanse helperscomplex heeft bijna iedereen wel genoeg, inclusief veel Amerikanen zelf. Het probleem is alleen dat de praktijk altijd lelijker uitpakt dan een simpel plan wil. Dat geldt zowel voor de VS als politieman van de wereld als voor de VS als land dat het allemaal niet meer wil weten en niet meer wil doen – de praktijk onder Donald Trump. Zoals de VS wegliepen uit Syrië en hun bondgenoten achterlieten voor de wolven, zo achteloos en openlijk ziet de wereld het zelden. De overweldigende reactie daarop, zowel in Europa als in de VS, was terugschieten in oude reflexen.
Deels komt dat door Trumps bijna onvoorstelbare onkunde in internationale diplomatie. Hoewel hij zichzelf verkocht als meesteronderhandelaar, bleek hij vooral meester in The Art of the Giveaway. Een ontmoeting met Kim Jong-un, terugtrekking uit het tegen China gerichte handelsblok TPP, steun aan het Israëlische annexatieplan en verhuizing van de ambassade naar Jeruzalem: telkens gaf hij weg wat een andere leider dolgraag wilde zonder er iets voor terug te vragen. Met de Turkse president Erdogan aan de lijn deed de Grote Weggever dat opnieuw. Deels uit schaamte dat de VS zijn vrienden zo openlijk verraadt, riepen politici en commentatoren aan beide zijden van de oceaan er schande van dat de VS zich terugtrekt uit Syrië. Maar hoe dom en gênant Trump dit ook heeft aangepakt; de VS als regelaar van het Midden-Oosten was en is een slecht idee.
Wat helemaal een Pavlov-reactie veroorzaakte, was dat de Russische president Poetin uitgebreid paradeerde op het door Trump verlaten podium. Russische soldaten namen in Noord-Syrië barakken in die door Amerikaanse soldaten waren verlaten – alleen al dat simpele feit veroorzaakte in Washington diepe schokgolven. Nog veel erger werd het toen Poetin op staatsbezoek ging in Saoedi-Arabië en een krachtige handdruk deed met kroonpins Salman. ‘Poetins ereronde door het Midden-Oosten’, betitelde CNN het, en ‘een goed-getimede diplomatieke coup, die Poetin recht in het midden van de regio’s geopolitiek plaatst’.
‘Geopolitiek’ is zo’n term die bij leken een diep ontzag losmaakt: het vermoeden van hoge en ingewikkelde politieke manoeuvres die van zeer groot belang zijn voor van alles. In werkelijkheid gaat het gewoon om geld en militaire kracht en hebben de VS van beide het meest. Ondanks al het handenwringen zal Saoedi-Arabië de VS nooit inruilen voor Rusland, en hebben de VS nooit interesse gehad in Syrië. De VS hadden de hoofdprijzen van de regio al in de zak: Egypte, Israël en Saoedi-Arabië. Syrië was al arm en nu is het nog kapotgeschoten ook. ‘Veel plezier ermee’, zou Barack Obama off the record hebben gezegd toen Rusland zich in 2015 mengde in de Syrische burgeroorlog, aan de zijde van dictator Assad. Dat lijkt anno 2019 nog steeds geen slecht adagium.
Rusland heeft weliswaar zijn militaire doelstellingen bereikt, en dat betekent prestige voor Poetin. Maar verder heeft Rusland niets dat het niet al had voordat de Syrische burgeroorlog begon, namelijk politieke en economische belangen in een half-belangrijk land. Niettemin wekt het de ongezonde Amerikaanse aandrift om de toekomst van het Midden-Oosten te willen regelen. Maar de wereld wordt er niet slechter van als die uitdooft. Graag wat intelligenter en geduldiger dan Trump het doet, en loyaler aan vrienden. Maar de algemene richting van buitenlandse legers, het Midden-Oosten uit, is helemaal niet slecht.