Warschau – Kaliningrad bestaat niet meer. Althans niet in het Pools. De Russische enclave, ingeklemd tussen Polen en Litouwen, heet voortaan Królewiec. Op de Poolse versie van Google-maps is Kaliningrad al verdwenen en ook op verkeersborden moet binnenkort Królewiec verschijnen. Tot 1945 was Kaliningrad een Duitse stad en heette het Königsberg – Królewiec in het Pools.
De Russische communist Michail Kalinin, naar wie Kaliningrad is vernoemd, was volgens de Polen een moordenaar, onder meer verantwoordelijk voor de executie van duizenden Poolse krijgsgevangenen in 1940 bij het plaatsje Katyń. De Polen maakten hun naamswijziging bekend op 9 mei, de dag waarop Moskou de overwinning op nazi-Duitsland viert.
De koude oorlog tussen Warschau en Moskou materialiseert in een nieuw ijzeren gordijn. Het Poolse leger is begonnen met het uitrollen van scheermesjesdraad langs de 210 kilometer lange grens met de Russische enclave. Officieel moeten de scheermesjes vluchtelingen tegenhouden. Volgens Warschau wil Poetin in Kaliningrad net zo’n humanitaire crisis organiseren als aan de grens met Belarus waar migranten uit Azië en Afrika al twee jaar proberen de Europese Unie binnen te komen.
De bewoners van het grensgebied zien de veranderingen met lede ogen aan. Een paar jaar geleden bloeide het stadje Braniewo, vijf kilometer van de Russische grens, nog door de intensieve handel met de buren. ‘Vroeger kwamen Russen met autobussen vol om boodschappen te doen hier op de bazar’, vertelt Joanna Stefańska achter de toonbank van een groentewinkel. ‘Toen de grens open was, was het leven hier veel beter. Eerst werd het vrije grensverkeer afgeschaft en daarna kwam covid.’
Polen levert ook volop wapens aan Kyiv en heeft ruim een miljoen oorlogsvluchtelingen opgevangen. Kaliningraders daarentegen komen het land niet meer zo makkelijk in, tenzij ze een EU- of Oekraïens paspoort hebben.
Slechts een enkeling in Braniewo is enthousiast over het herinvoeren van de historische naam Królewiec. ‘Het schijnt dat ze in Moskou behoorlijk boos zijn. Ze dreigen nu Gdańsk weer Danzig te gaan noemen’, weet Joanna. Inderdaad, oud-president Dmitri Medvedev twitterde een hele reeks Poolse steden die volgens hem allemaal maar weer hun vooroorlogse Duitse namen moeten terugkrijgen.
Dus straks wordt Braniewo weer Braunsberg? Hier woonden tenslotte tot 1945 ook Duitsers, voordat ze werden verjaagd. De groenteverkoopster haalt haar schouders op: ‘Mij kan het niks schelen. De stad en de mensen blijven hetzelfde.’