Ga af en toe eens naar de website van het door minister Alexander Pechtold van Bestuurlijke Vernieuwing in het leven groepen Burgerforum. Stof genoeg ter overpeinzing. Op de site staat niet alleen braaf vermeld dat de 142 leden van het forum vlak voor Pasen hun tweede «leerweekeinde» hadden, met als onderwerp verschillende kiesstelsels. Ook gewone burgers, dus alle andere Nederlanders, kunnen op de site meepraten over wisselende stellingen.
Vorige week luidde de stelling: de Nederlandse samenleving is toe aan een nieuw kiesstelsel. Aan het einde van de week was er 71 keer op gereageerd. Geef het stemrecht terug aan de Nederlanders, schrijft iemand. De inzender heeft dat idee nader uitgewerkt: een Nederlander is iemand die op Nederlandse bodem geboren is uit twee Nederlandse ouders. Dat ook Marco Borsato, Richard Krajicek en bijna alle leden van het koninklijk huis dan afvallen, zal de inzender wel niet beogen.
Een ander vindt dat alleen wie bewust stemt kiesrecht moet krijgen. Bewuste kiezers wil hij selecteren met behulp van een politieke IQ-test. Alleen wie daarvoor slaagt, mag naar de stemcomputer. Die toevoeging doet je fantasie op hol slaan. Wat zouden de vragen moeten zijn voor die test? Bijvoorbeeld: wie benoemt na de verkiezingen in Nederland de informateur of formateur? En wie mag die vragen eigenlijk opstellen? Die positie kan immers al de helft van de overwinning zijn. En mogen de vragen vooraf geoefend worden met de achterban? Dat zou wel de band tussen kiezer en gekozene bevorderen. Of zouden, net als bij de Cito-toets, duizenden mensen bij voorbaat niet aan de toets mogen meedoen opdat Nederland in het buitenland niet voor joker staat met een bevolking waarvan slechts vijftien procent slaagt?
Weer een andere inzender vindt dat er een opkomst van minstens vijftig procent moet zijn. Is die er niet, dan ook geen mandaat voor de gekozenen. Als dit bij de gemeenteraadsverkiezingen van 6 maart had gegolden, dan zaten nu onder meer Delfzijl en Den Haag zonder raad. Moeten de bewoners van die gemeenten dan voor de tweede keer naar de stembus? Bevordert dat de betrokkenheid? En wat als er dan weer geen vijftig procent opkomst is?
Niet alleen op de website van het Burgerforum worden ideeën voor bestuurlijke vernieuwing gelanceerd. De voorzitter van de Jonge Socialisten pleitte er vorige week voor dat de Tweede Kamer de formateur of informateur aanwijst en dat dit niet langer aan de koningin is. Weer een ander voorstel kwam van een groep jongeren, verenigd in Lux Voor. Die wil van Nederland een Tweestromenland maken. De groep hoopt daarmee de vooruitstrevende krachten uit verschillende politieke partijen te bundelen, met als tegenhanger de behoudende krachten.
Een Burgerforum kan zo’n Tweestromenland niet verordonneren. Maar in de Tweede Kamer is gemakkelijk een aantal leden met verschillende politieke achtergronden aan te wijzen die het goed met elkaar kunnen vinden, ook politiek. Ze beamen dat zelfs. Maar wie van hen is bereid de eigen partij op te heffen? Als daarnaar wordt gevraagd, komen direct de mitsen en de maren. Want ze geloven wel in de eigen partijcultuur. Daarin herkennen ze zich en voelen ze zich thuis, vaak nog meer dan in de standpunten van hun partij. Daar valt niet tegenop te vernieuwen.
Ook opiniepeiler Maurice de Hond bepleitte vorige week een soort Tweestromenland, al is dat bij hem verdeeld in links en rechts, hetgeen niet hetzelfde is als vooruitstrevend en behoudend. De Hond heeft uitgerekend dat het pvda-leider Wouter Bos stemmen kost als hij niet vóór de verkiezingen van volgend jaar duidelijk maakt of hij met SP en GroenLinks wil regeren. Laat hij het in het midden, dan zullen volgens De Hond veel potentiële pvda-stemmers naar die partijen uitwijken om zo alsnog een links kabinet in het zadel te krijgen. Met de pvda weten ze het immers niet zeker, die zou ook altijd nog voor het cda kunnen kiezen.
Maar een keuze van Bos voor links zou cda en vvd verder in elkaars armen drijven. Met de mond belijden die twee regeringspartijen weliswaar dat ze met elkaar verder willen, in werkelijkheid willen ze na de verkiezingen manoeuvreerruimte hebben. Bovendien bevechten ze elkaar, ook al oogt het anders. De vvd hakt op de pvda, maar het doel is juist stemmen bij het cda weg te halen. Idee daarachter: als u schrik hebt voor het niet-hervormingsgezinde en pamperen-en-nathouden, stem dan niet cda maar echt liberaal. Een keuze voor links van Bos zou dus juist slecht zijn voor de vvd, want waarom zou je als cda-aanhanger dan nog naar de vvd uitwijken?
Wie van Nederland een Tweestromenland wil maken, zal dezer dagen niet graag de vergelijking met Italië maken. De twee blokken die daar meededen aan de landelijke verkiezingen, bestrijden elkaar ook nog na de verkiezingen. De nipte verliezer spreekt van fraude en de president durft geen winnaar aan te wijzen. De verkiezingen hebben het land verdeeld. Nederland is Italië niet, zullen voorstanders van een Tweestromenland dan zeggen. Maar neemt het Burgerforum andersom ook de historische, economische, sociale, culturele achtergronden mee van zowel het land van herkomst als het eigen land als het een nieuw kiesstelsel voorstelt?
Het forum moet een volgend «leerweekeinde» ook eens gebruiken om naar de gevolgen van de dualisering in de gemeente te kijken. Daarvan valt veel te leren. Was het bijvoorbeeld de bedoeling dat er een rondreizend circus van beroepsbestuurders zou ontstaan? Is de raad die daardoor meer en meer uit «gewone» burgers bestaat nog wel opgewassen tegen die profs?
De politiek lukte het tot nu toe niet zichzelf te hervormen. Altijd had er wel iemand belang bij een vernieuwing tegen te houden. Maar om nu zonder meer te zeggen dat het advies van 142 burgers door de politiek moet worden overgenomen, zoals een vorige stelling op de website van het forum luidde, dat gaat te ver. Niet omdat de leden vooraf niet op hun politieke IQ zijn getest, maar omdat ze niet democratisch zijn gekozen.