The God Delusion
De bespreking die Aart Brouwer wijdt aan The God Delusion van Richard Dawkins (De Groene Amsterdammer, 20 april) is helaas net zo breedsprakig als het boek dat hij bespreekt. Volstaan had kunnen worden met de constatering dat Dawkins te veel zaken er met de haren bij sleept om zijn gelijk te krijgen. In plaats daarvan lijkt het erop of Brouwer tracht Dawkins zodanig onderuit te halen dat de lezer welhaast moet denken dat hij via Dawkins bewijst dat God wel degelijk bestaat.
Brouwer meent dat Dawkins schuimbekkend moet constateren dat hij niet kan bewijzen dat God niet bestaat. Wat een onzin. Dawkins geeft integendeel en terecht aan dat het aan anderen is te bewijzen dat er een God is en niet aan hem om het tegendeel te bewijzen. Ik ben het graag met Brouwer eens dat Dawkins doordraaft. Maar Brouwer maakt dezelfde fout als Dawkins. Daar waar Dawkins onterecht tracht te bewijzen dat Hitler eigenlijk een christen was, geeft Brouwer even onterecht aan dat Hitler een atheïst is. Volstaan had moeten worden met de constatering dat zowel gelovigen als ongelovigen bewezen hebben tot gruwelijke acties in staat te zijn.
Wel heeft Dawkins gelijk wanneer hij stelt dat atheïsten uiterst voorzichtig moeten zijn om voor hun opvatting uit te komen. Zeker in een land als de Verenigde Staten, schrijft ook Brouwer, is dat duidelijk te merken. In Nederland overigens ook, maar dan subtieler en meer in het geniep. De veel geroemde Marga Klompé was zo’n voorbeeld van vleesgeworden repressie van atheïsten.
Brouwer wijst erop dat Dawkins’ bijbelkritiek meelijwekkend is en dat hij de bijbel te letterlijk neemt. De vergelijking die hij maakt met zijn geliefde Historiën slaat natuurlijk nergens op. Herodotus zal nimmer de status van een Jezus krijgen, maar de bijbel wordt door de radicale christenen wel degelijk letterlijk genomen en dus kan Dawkins niet anders dan dat ook doen, hoe bezopen dat ook vaak aandoet.
Helaas lijkt het erop dat Dawkins getracht heeft de grote denkers die hem zijn voorgegaan te overtreffen. Wie bijvoorbeeld Bertrand Russells Why I Am Not Christian heeft gelezen, moet van goede huize komen om dat te overtreffen. Dawkins heeft het geprobeerd en gefaald, niet met zijn stelling, maar wel met zijn bewijstrant.
MICHEL VAN ERKEL, Beek Ubbergen
Bas Jacobs
‘Het wezenlijke probleem is dat we het de gewoonste zaak van de wereld vinden dat de lonen blijven stijgen naarmate we ouder worden’, schrijft Bas Jacobs (De Groene Amsterdammer, 27 april). Week in, week uit draait Jacobs dezelfde grijze plaat: we moeten langer werken voor minder geld door de moordende concurrentie met het (goedkopere) buitenland. Maar zijn pleidooi leidt slechts tot een eindeloze mondiale race to the bottom, die Nederland en Europa overigens glansrijk zullen verliezen. Immers, voorlopig wordt de toon gezet door China en India, die de concurrentieslag met hun eindeloze potentieel aan arbeidskrachten fluitend zullen winnen.
Het wezenlijke probleem is het neoliberale verhaal van Jacobs. Dat leidt slechts tot de verschraling van sociale verworvenheden, zonder dat het een wezenlijke oplossing biedt. Die ligt veeleer in de richting van een duurzame samenleving. Nederland is een schatrijk land met een enorm creatief potentieel. Door fors te investeren in onderwijs wordt dat potentieel benut (helaas laat de regering dat afweten). Daarmee kweek je slimme oplossingen in plaats van almaar te hameren op het uitkleden van werknemers.
JASPER VAN DIJK, Amsterdam
(SP-kamerlid)