De SUN gereduceerd tot grap

De bespreking door Jos Palm van het proefschrift van Cees Willemsen over de sun (in De Groene van 23 maart) doet geen recht aan deze maatschappijkritische beweging van de jaren zeventig. Het beschrijft de cultuur, de persoonlijke relaties en psychologie van deze generatie, maar laat de inhoud van de kapitalismekritiek en de politieke betekenis van de beweging buiten beschouwing. Terwijl dat toch de kern van de beweging vormde. De terechte kritiek op de toenmalige autoritaire verhoudingen, op de economische en politieke macht van de kapitalistische elite en op de overheersing van de Derde Wereld wordt opgelost in een verhaal over de culturele psychologie van de generatie: over persoonlijke bekering, een cultuur van roeping, de ‘zwaarmoedige missionaire blik in de ogen van bezoekers’ van De Oude Mol, en een verlangen naar verloren veiligheid.

Er kan alleen recht gedaan worden aan deze maatschappijkritische beweging als ook de inhoud van de kritiek op de kapitalistische verhoudingen van de tijd serieus genomen en besproken worden. Terwijl een van de sterke punten van de linkse kritiek toen was het persoonlijke te begrijpen als uitwerking van politieke en maatschappelijke verhoudingen, vooruitlopend op de latere stelling van het feminisme dat het persoonlijke politiek is, wordt hier de maatschappelijke kritiek weer teruggebracht tot een persoonlijke psychologie, wat overigens geheel in de neoliberale lijn past.

Ik was actief in de bvd, de Bond voor Dienstplichtigen als tegenhanger van de Binnenlandse Veiligheidsdienst, die overigens wel geïnteresseerd was in ons doen en laten. En naast alle onzin die ik destijds heb uitgekraamd was onze poging dienstplichtigen te wijzen op de mogelijke functie die het leger zou kunnen hebben relevant, twintig jaar na de politionele acties van ons leger in Indonesië om de koloniale macht van Nederland te handhaven, waarbij het leger tweehonderdduizend mensen, strijders voor onafhankelijkheid en onschuldige burgers, heeft gedood.

Het is een te gemakkelijke manier, hoe geestig ook geschreven, om deze beweging die deel uitmaakte van een bredere wereldwijde kritiek op het kapitalisme, te diskwalificeren. Ik ben mijn destijds ontwikkelde ideeën in grote lijnen trouw gebleven en ben van mening dat de ontwikkeling van het kapitalistisch systeem sinds die tijd daar ook alle aanleiding toe heeft gegeven. De kapitalistische maatschappij is sindsdien alleen maar kapitalistischer geworden en heeft in haar neoliberale gewaad haar macht en haar rationaliteit over maatschappij, politiek en natuur weten uit te breiden.

HARRIE VAN SUSTEREN

Signaal

‘Je kunt nou eenmaal niet na decennia van afzijdigheid plots een landbouwrevolutie afkondigen en erop vertrouwen dat mensen dat zonder slag of stoot accepteren’, schrijft Coen van de Ven in De Groene van 23 maart. Zijn begrip komt onverwacht, na een relaas over de ‘boerenopstand’ in ‘bbb-land’. Een ambivalentie die vaker opvalt in dit debat. Zo beseft Marcel ten Hooven dat de overheid ‘haar verantwoordelijkheden tegenover de maatschappij lange tijd heeft verwaarloosd’, om later neerbuigend te spreken over het ‘oplieren’ van ‘ressentiment’. Het maakt hun analyses ongrijpbaar. Is het terecht om, gezien die verwaarlozing, ‘eigen volk’ en ‘publiek welzijn’ tegenover elkaar te plaatsen, zoals Ten Hooven doet? Is niet juist het onzekere bestaan van dat volk signaal van een verschraald publiek welzijn?

Links benoemt de problemen, maar neemt ze liever niet te serieus. Het vraagt zich vertwijfeld af waarom de sociaal-democratie geen antwoord heeft op het neoliberalisme, maar ziet niet hoezeer het medeverantwoordelijk is.

‘What’s left?’ Ontstegen aan zijn sociaal-democratische wortels is links ‘ongelijkheid’ bij voorkeur gaan interpreteren in globale en culturele termen. Het steunt in culturele zin wat in economische zin het neoliberalisme verweten wordt: grenzeloosheid. Dat dit niet bevorderlijk was voor het sociale kapitaal van dit land, voor een samenleving waarin mensen elkaar vertrouwen, is een consequentie die men liever niet trekt.

MARIETTE AKKERMAN

Politiegeweld

Wat moet ik toch met de informatie over het demonstratierecht en de repressieve houding van de lokale overheden (in De Groene van 23 maart)? Ik word alleen maar boos en machteloos. De politiek wordt gedomineerd door rechtse partijen die dit allemaal prima vinden.De rechtspraak is kennelijk gecorrumpeerd door handjeklap tussen OM en politie en rechtbanken. Wat moet je dan nog als vreedzame burger? Zonder moreel kompas bij het politiepersoneel is elk protest kansloos en zijn vrome teksten van sommige burgemeesters betekenisloos. Sloterdijk had gelijk in 1983 met zijn Kritik der zynischen Vernunft: we leven onder het beslag van das Falsche aufgeklärte Bewusstsein.

SIETSE VISSER