Geen antwoord
Iduna Paalman stelt zich in haar column ‘Geen antwoord’ (in De Groene van 14 mei) een vraag waarmee ook ik dagelijks worstel bij mijn onderzoek naar het lot van mijn ouders en met hen naar dat van miljoenen sovjetburgers en slachtoffers van het Stalin-regime. Hoe kon het bestaan, al dat grote, onnoemelijke Kwaad? Na het zien van de documentaire van Sergej Loznitsa, State Funeral, kwam er nog een (onbeantwoorde) vraag bij: hoe is het mogelijk dat al die mensen na decennialange moorddadige staatsterreur bij de begrafenis van Stalin massaal stonden te snikken en te grienen? De kernvraag, waarop geopolitieke of freudiaanse motieven noch poëzie een bevredigend antwoord kunnen geven, wordt ook hier niet beantwoord. En misschien is dat maar goed ook, misschien moeten we helemaal geen antwoord willen hebben, want dat zou betekenen dat dit hoofdstuk afgesloten kan worden en veilig weggezet als een tragisch stuk geschiedenis. Volgens de oude Grieken bestaat het verleden niet, er is alleen maar heden waarin we onophoudelijk naar niet-bestaande antwoorden moeten zoeken, om niet te vergeten, om niet in slaap te vallen.
SANA VALIULINA
Britse kinderen
Uw correspondent Patrick van IJzendoorn maakt in De Groene van 14 mei dezelfde vergissing die veel Nederlanders, Europeanen en zelfs Engelsen maken: het zijn geen Britse kinderen die weer naar school gaan, het zijn Engelse kinderen. Schotse kinderen gaan niet terug naar school; Schotland is een land met eigen wetten, een eigen First Minister, Nicola Sturgeon, en Schotland – net als Wales en Noord-Ierland – gaat in een ander tempo met de lockdown om. Boris Johnson gedraagt zich alsof hij voor het hele ‘Verenigd Koninkrijk’ spreekt, maar dat is niet het geval. Kom toch eens naar Schotland, Groene, en zie hoe wij het anders aanpakken!
TRUDY DUFFY-WIGMAN, Crook of Devon, Schotland