Rutger Hauer
Wat opvalt in Het einde over Rutger Hauer, van de hand van Gawie Keyser (De Groene,_ 1 augustus), is de verheerlijking van geweld versus het negeren van erotiek. De diverse Amerikaanse gewelddadige thrillers waarin Hauer acteerde, worden lovend besproken. De iconische erotische film _Turks fruit wordt niet eens genoemd. Ik acht dit kenmerkend voor een toenemende verpreutsing: druipt het bloed van het doek, dan betreft het een gave film; zijn er blote lijven te zien, dan is het ordinair. De jaren zestig van ‘make love, not war!’ zijn duidelijk lang geleden.
HENK HUININK
Radicalisering
Als ‘alle religies’ radicaliseren volgens Jean Tillie (De Groene,_ 1 augustus), dan zou ik een ereplekje willen toebedelen aan het monotheïsme. In zijn _Religie en haat: Over religieus gemotiveerd terrorisme stelt Gerrit Manenschijn, emeritus hoogleraar aan de VU, dat het verband tussen religie en haat, zoals in tal van bijbelteksten te vinden, in lang niet alle godsdiensten bestaat. Polytheïstische religies vervallen minder gauw in extremisme dan monotheïstische. Hans Achterhuis heeft daar in De Groene (18 november 2015) een essay aan gewijd, Houwt in op hun nekken, reflecterend op het toen actuele moslimgeweld in Parijs. Het monotheïsme introduceert een ‘nieuw soort geweld’, aldus de door hem geraadpleegde egyptoloog Jan Assmann. Het nieuwe soort geweld van het monotheïsme is ‘algemeen en vaak direct militair van aard’. Voorbeelden uit de bijbel zijn de duizenden met het zwaard afgeslachte aanbidders van het gouden kalf, de 450 in opdracht van de profeet Elia vermoorde Baälpriesters en de uitroeiing van de niet-joodse volken in het door God aan Israël beloofde land Kanaän. Achterhuis bestrijdt het sterk heersende misverstand dat de God van de liefde niet tot haat zou kunnen aanzetten. ‘Veel verschillende vormen van gewelddadigheid kunnen worden beschouwd als een erfenis van het monotheïsme, dat zich in het eerste van de tien geboden begint te manifesteren in de religiegeschiedenis.’ Volgens aanzwellende geruchten (J.L. Talmon, John Gray, Bernard Yack) zouden veel moderne, politieke ideologieën hun voordeel doen met reeds lang ingeburgerde monotheïstische denkpatronen en reflexen. De door Tillie voor de actualiteit fijnzinnig geanalyseerde ‘creatie van de ideale samenleving’, met haar altijd latent aanwezige radicaliserende en extremistische tendensen, is zo in een grotere historische context te zien.
GUIDO EVERTS, Amstelveen
Radicalisering 2
Jean Tillie schrijft in zijn artikel over radicalisme _(De Groene,_ 1 augustus): ‘Het maakt al veel verschil als je elkaar oppervlakkig kent en af en toe op elkaar een beroep kunt doen. Het vergroten van sociale cohesie wordt dan het genereren van deze “zwakke schakels” tussen mensen. (…) Dit klinkt allemaal heel soft en dat is het ook. Maar alleen continue aandacht voor sociale cohesie maakt dat we de kans op radicalisme en extremisme verkleinen.’ Is hier bewijs voor? Van de moordenaar van Theo van Gogh is bekend dat hij vrijwilliger was in zijn wijk. Of is hier op grotere schaal onderzoek naar gedaan en blijken landen met ‘aandacht voor sociale cohesie’ (Nederland?) het uiteindelijk echt beter te doen dan andere? Als dat zo is, denk ik dat niemand bezwaar zal maken tegen het begrip ‘soft’.
J. LAROS