Trump
In De Groene van 18 augustus staat een spotprent van Chapatte over Trump. Op zich is het opmerkelijk dat kranten- en bladenmakers denken dat de lezers dag in dag uit erg geïnteresseerd zijn in voormalige politiek leiders. Bij mijn weten is dat nooit zo geweest. Maar met dat ‘voormalige’ gaat de tekenaar hier nu net de fout in. De titel ‘president’ is in Amerika een titel voor het leven. Clinton, Bush jr., Obama en Trump zijn nog altijd president. Maar Biden is nummer 46 en in functie. Het doorzoekingsbevel in de tekening is derhalve onjuist. Trump heeft deze keer gewoon een punt.
JAN WILLEM WILKENS,
Alkmaar
Alexander Snegirjov
Een schitterend, door de ziel snijdend document, het dagboek van Alexander Snegirjov uit Moskou in De Groene van 18 augustus. Absurdisme in een stad in het vagevuur. Soms denk je: verandert er ooit wat in Rusland? Behoudens het consumentisme, voor wie het kan betalen, en een wakeboard, dat tegen iemands hoofd zeilt, past Snegirjov met zijn koele notities naadloos bij een verre voorganger, Anatoli Mariengof.
In zijn Roman zonder leugens en Cynici, zojuist prachtig heruitgegeven door Pegasus Literair in een vertaling van Robbert-Jan Henkes en Elena Pereverzeva, gaat het weinig anders toe. Alleen is het decor het ontredderde Moskou na de sovjetrevolutie. Ook weer die snijdende observaties, krantenberichten et cetera. En even dodelijk.
Uit Cynici: ‘Weet u, Olga… Ik raakte haar vingers aan. ...na onze “socialistische” omwenteling begin ik te geloven dat het ons Russische volk niet helemaal aan humor ontbreekt. Olga posteerde zich voor het kantwerk van de vergulde lijst die de ronde spiegel omsloot. En hoe komt het, denkt u, Vladimir… Ze inspecteerde zichzelf in de spiegel. ...dat er in Moskou geen Frans lippenrood meer te krijgen is? Ze pakte het gouden Guerlain-potlood van het tafeltje: Hoe kan iemand dan leven?’
Kan zonder mankeren tussen de teksten van Snegirjov. Niemand die het zou merken. Overigens: Mariengof is ook vertegenwoordigd in de Privé-domeinreeks van De Arbeiderspers met Mijn eeuw, mijn vrienden en vriendinnen, ook vertaald door Robbert-Jan Henkes.
BOB LAGAAIJ,
Middelburg
Bonentellers
Krachtig interview met Elizabeth Popp Berman door Ewald Engelen in De Groene van 11 augustus over nog onderbelichte aspecten van de neoliberale golf van de latere twintigste eeuw en de vroege 21ste, waar ik me graag bij aansluit. Ik heb echter nog twee vragen.
Popp Berman stelt in het interview dat ze met haar minder polemische aanpak wilde voorkomen dat ze opgesloten zou raken in het ‘academische reservaat van de progressieve maatschappijkritiek’. Hoezo: reservaat en opsluiten? Als de kwaliteit van je boek en de reikwijdte ervan groot genoeg, uitdagend en aansprekend zijn, dan barst je vanzelf uit de heiningen van dat reservaat. Gelukkig roept Popp Berman met haar ingetogener aanpak genoeg op om Engelen tot dit artikel te brengen.
Daarnaast zouden de kosten-batenanalyses van de economen een inherent conservatisme in zich bergen dat niet te verenigen is met ingrijpende maatschappelijke veranderingen. Dat de huidige economie als discipline overwegend conservatief ingesteld is, lijkt me inderdaad onbetwistbaar.
Maar ook voor de ingrijpende maatschappelijke agenda van noodzakelijke ingrepen en veranderingen zal men de kosten en de baten moeten afwegen. Is dat dan inherent conservatief? Dat hoeft niet. Het gaat er vooral om wat je meerekent. Dat betekent dus juist die dingen meenemen die tot nog toe zozeer buiten beeld bleven, dus alles wat te maken heeft met de ecologische voetafdruk van beleid, producten en bouwprojecten in de breedste zin. Dat is de progressieve uitdaging: het domweg beter te doen.
Terecht benoemt Popp Berman de noodzaak van een ander, progressief politiek filosofisch verhaal, mede gebaseerd op structurele machtsanalyses die de huidige economentaal te buiten gaan en niet uit te ruilen zijn tegen andere waarden. Engelens instemming daarmee is zeer terecht. Maar juist dat progressieve verhaal mag best voor een deel stoelen op polemisch getinte analyses en breed opgezette analyses van kosten en, niet te vergeten, baten. Er zijn immers al voldoende analyses die aangeven dat de noodzakelijke maatschappelijke veranderingen aangaan veel meer opbrengt dan daar steeds maar van af blijven zien.
JAAP WALING