Brexit

Jan Postma schrijft in De Groene van 9 oktober: ‘Misschien, denk ik nu, is het ergerlijke aan de Brexit dat het ook zo evident een idee is. Iets wat beantwoordt aan een verlangen – naar betekenis? – maar dat een begin en een einde ontbeert en uiteindelijk te simpel en te bedacht is voor onze complexe, modderige werkelijkheid.’ Misschien in overdrachtelijke zin, maar niet in de realiteit. In 2012 schreef The Economist nog over Brixit en wees daarbij vooral op de wens van politici om een referendum te gebruiken als drukmiddel voor betere voorwaarden aan EU-lidmaatschap. Het ‘einde’ kan nog duidelijker zijn dan het begin: No Deal-Brexit betekent gewoon einde EU-lidmaatschap. Onderhandelingen die daarna plaatsvinden zijn strikt genomen geen Brexit-onderhandelingen meer. Toch denk ik dat ‘ergerlijke’, ‘complexe’ en ‘modderige’ situaties (en heel veel ingewikkelde artikelen en brieven hierover) te verkiezen zijn boven wat de Britten clean break noemen.

J. LAROS

Suriname-tentoonstelling

In de uitstekende recensie van Stephan Sanders (in De Groene van 9 oktober) over de Suriname-tentoonstelling in de Nieuwe Kerk te Amsterdam zie ik één fout. Volgens de recensie waren de contractarbeiders uit Brits-Indië en Java na afloop van hun contract niet in staat terug te keren: ‘maar die “contracten” waren meestal zo ongunstig dat de weg terug voor het merendeel van de nieuwkomers was afgesloten’. Dat klopt niet. Iedere contractarbeider had het recht om na vijf jaar gratis naar het land van herkomst te worden teruggebracht. Het is dus uit vrije wil, dat twee derde van hen ervoor koos in Suriname te blijven.

PIET EMMER, Leiden

Over Overschild

Volgens Henk Kruizenga heeft zijn grootvader in 1879 in Overschild de gereformeerd-vrijgemaakte kerk opgericht (in De Groene van 17 oktober). Een opmerkelijke stap, temeer daar het betreffende kerkgenootschap als geheel pas in 1944 – na een scheuring in de Gereformeerde Kerken, als gevolg van een scherp conflict rondom de Kamper hoogleraar Schilder – is ontstaan.

ARIE VAN BALLEGOOIJEN, Bierum

Rellende boeren

Mijn hartelijke dank aan Ewald Engelen voor het loepzuiver in kaart brengen van de positie en hypocrisie van de landbouwondernemers in Nederland en het LTO, en voor het stuk van Aukje van Roessel over de zwalkende reactie van bepaalde delen van de Nederlandse politieke gemeenschap.

Nee, dan dhr. Rutte, premier van alle Nederlanders. Op de dag van het boerenprotest in Den Haag en bij het RIVM (intimidatie van burgers, ongeoorloofd met je tractor een drukke winkelstraat in rijden, snelwegen ontregelen, Jesse Klaver als pop ophangen, noodzakelijke preventieve ontzetting van het Binnenhof et cetera) deed onze premier de volgende stevige uitspraken: het was ontoelaatbaar, dit was niet hoe we met elkaar omgaan in dit land en desnoods moest de zwaardmacht (!) worden ingezet voor handhaving van de orde.

Helaas ging het hier om de opstoot tussen protesterende Koerdische Nederlanders, rellende Turkse Nederlanders en de politiemacht, niet over de georganiseerde lak aan de rechtstaat die de boeren menen te mogen tentoonspreiden. Over latent racisme gesproken.

KEES VELTMAN, Bunnik