Beperkte het zich maar tot reizen

Ik heb heel erg genoten van de grondige analyse ‘Bestemming bereikt, bestemming verwoest’ van Stephan Sanders (in het jubileumnummer, De Groene van 9 november), vaak hardop gelachen. Ik zou op de fiets naar Ende-Gelände, maar had ietwat later de twaalfdaagse in de West-Middellandse Zee van pagina 111 geboekt; wat een luxe: een ‘ultra-all-inclusive’ met hoogpolig zeebraprinttapijt. Ziedaar een bewijs van de noodzaak van Stephans pleidooi; zelfs een reisbureau in de cruiseniche met een lege naam als CruiseTravel kan het zich veroorloven een speciaal aanbod te hebben voor de Amsterdamse intellectueel. Het is inderdaad onze schuld. Wij waren de eerste klanten en zijn CruiseTravel en consorten altijd trouw gebleven. Wat de auto-advertentie van pagina 116 impliceert over het ‘groene’ rijgedrag is ook helemaal niet mals. Nogmaals: ‘Du musst dein Leben ändern.’ Nogmaals: ‘De elite bestaat, en ze heeft een taak.’

DAVID VAN DEN BERG, Tokio

Klassieke cultuur

Veel mooie, nieuwe invalshoeken om het beeld van de elite te updaten (jubileumnummer De Groene van 9 november). Wat volgens mij ontbrak was een bespreking van het verval van de basis waar de elite haar historische rechtvaardiging in vindt: de gedeelde kennis van een (modern-)klassieke Cultuur. In maar één zin wordt daarnaar verwezen. Chris van der Heijden wijst er in zijn stuk op dat ‘het traditionele terrein van intellectuelen’ in toenemende mate ondergeschikt gemaakt is aan een populaire cultuur. Is dit niet een thema om eens grondiger toe te lichten? Want hoe tandeloos, versnipperd en gemankeerd is een elite die zichzelf vrijpleit van haar verantwoordelijkheid gebruik te maken van haar voedingsbronnen? Wie kent haar Chomsky, Sloterdijk of Abraham Kuyper, laat staan haar Plato of Vergilius nog, om überhaupt een vuist te kunnen maken tegen welke politiek dan ook? Of de geschiedenis van het ombrengen van de basisvoorwaarden voor een elite nu van langere (mijn idee) of kortere adem is, zij verdient meer aandacht dan zij krijgt.

GUIDO EVERTS, Amstelveen

Democratie zonder partijen

Kennelijk nemen Groene-redacteuren geen kennis van elkaars artikelen vóórdat ze zich aan het schrijven van hun bijdrage zetten. Zo ging Aukje van Roessel (in De Groene van 26 oktober) in op de vraag hoe laagopgeleiden zich beter kunnen zien vertegenwoordigd in het parlement, terwijl een artikel verderop Jaap Tielbeke in ‘Burgerprotest in een emotiedemocratie’ liet zien hoe allerlei groepen in de samenleving uiting geven aan protesten zonder dat er een partij aan te pas komt!

Het advies om wéér een nieuwe politieke partij op te richten is namelijk volstrekt achterhaald: zelfs de Raad voor het openbaar bestuur (óók afkomstig uit de Haagse systeemwereld) laat al weten dat politieke partijen hun langste tijd wel gehad hebben en overal in het land vinden al experimenten met andere vormen van democratie plaats, waarbij partijen geen rol spelen. Weliswaar gaat het daarbij vooralsnog om lokale initiatieven, maar veelzeggend is dat die veelal in de vorm van coöperaties worden gegoten als uitdrukking van samenwerking rond concrete belangen van burgers. Een politieke ideologie is daarbij steeds minder aan de orde.

Veel alternatieve ideeën over een democratie waar veel meer bewoners van dorpen en steden bij betrokken raken (inclusief laagopgeleiden dus!) zijn ontleend aan het boek Tegen verkiezingen van David Van Reybrouck, dat een inspiratiebron vormt voor iedereen die maatschappelijke betrokkenheid als kern van de democratie belangrijk vindt.

PIET DE VRIES, Haarlem