Zin zoeken zonder kerk
Sinds Franca Treur de kerk heeft verlaten, verwijten de achterblijvers haar arm en leeg te leven. Zij ervaart dit als beledigend. Dit gevoel deelt ze met andere kerkverlaters. Het verwijt bemoeilijkt hun band met familie en kerkelijke vrienden. Franca verwoordt het allemaal pijnlijk invoelbaar in haar stuk ‘Laaghangende oordelen’ (in De Groene van 14 december).
Het verwijt van leegte en die moeizame verhouding met de achterblijvers lijkt haar te verbazen. ‘Kerkverlaters kunnen alleen niet meer in een (persoonlijke) God geloven. Dat staat verder los van de liefde die ze voelen voor hun familie en vroegere vrienden’, schrijft ze. Ook al ‘willen de meeste kerkverlaters niet zo’n radicale breuk’, dat is wat gebeurt, wanneer zingeving verwordt tot religie. Dan gaat ‘alleen niet meer kunnen geloven’ in staan tussen gelovige en ongelovige.
Natuurlijk ‘vindt zingeving op de grond plaats, en is het niet per se het domein van religieuze experts’. Maar voor deze belijdenis is een vrijzinnigheid nodig die je niet kunt verwachten van een reformatorisch christen.
Wanneer een bepaalde vorm van zingeving succes krijgt, is het snel gedaan met het spel van zingeving. Dan volgen de spelregels, een kaste van religieuze experts en daarna de machtsspelletjes. De religieuze experts bepalen de spelregels en worden scheidsrechter. Wie het spel niet spelen wil volgens de spelregels wordt van het veld gestuurd.
Franca is van het reformatorische veld gestuurd. Vanuit het gezichtspunt van de achterblijvende spelers en scheidsrechters volkomen begrijpelijk. Voor hen is het namelijk geen spel. Zij geloven wat ze zingen: ‘Wie God verlaat, heeft smart op smart te vrezen.’ Franca is volgens hen niet alleen een kerkverlater, maar ook een Godverlater. Voor Godverlaters bid je, wanneer je, ondanks alles, van ze houdt. Godverlaters verwijt je een leeg leven, wanneer ze niet meer je spel willen spelen. Het goede nieuws is dat na een scheuring het spel van zingeving weer in alle vrijheid gespeeld kan worden. Wie een kerk verlaat, heeft niets te vrezen. Zingeving echter blijft zoals Franca opmerkt ‘de opdracht voor ieder mens’. En die opdracht wordt wel makkelijker en leuker in samenspel met andere zinzoekers, desnoods (weer) in een kerk.
PIETER BARNHOORN, Leiden