Moed?
Begin jaren veertig van de vorige eeuw, kort voor zijn zelfdoding op 61-jarige leeftijd, noteert de Oostenrijks-Britse auteur Stefan Zweig in zijn autobiografie De wereld van gisteren over het door oorlog en internationale spanningen getekende leven van zijn generatie: ‘Voortdurend moest je je onderwerpen aan de eisen van de staat, dienstdoen als buit voor de meest stompzinnige politiek…’ Het lijkt een vrij extreme reflectie over de verhouding staat-individu.
Verraadt die niet een verwende houding? Als burger van een democratisch land je afwenden als dat land, wat toch zo goed voor je is, offers van je vraagt? In de bijdragen van zowel Jos de Mul als Ewald Engelen in De Groene van 9 februari wordt aan de orde gesteld hoezeer de westerse − dus ook Nederlandse − publieke sfeer vergiftigd is met (staats)reclame- en economische strategieën die de werking van de democratie ernstig belemmeren. Ziedaar de stompzinnige politiek van nu.
De hegemonie van die strategieën heeft ook een doorslaggevende invloed gehad in de schoksgewijze economische ontwikkeling van Rusland na 1990 die medebepalend is voor het ontstaan van de oorlog in Oekraïne.
Dat zijn overwegingen waar het geopolitieke denken dat zich vooral richt op ‘strongmen’ (m/v) van Groene-auteurs als Van der Hoeven, Thomas of Snyder_ weinig oog voor hebben. Zij zouden wat mij betreft wat meer moeten durven twijfelen. Voor die twijfel zou De Groene ook wat meer ruimte mogen reserveren, bijvoorbeeld met uitwisselingen tussen vertegenwoordigers van verschillende opvattingen over de kwestie ‘Oekraïne’.
Thomas Mann, ook opgevoerd in De Groene van 9 februari, schreef bij de tienjarige herdenking van Zweigs overlijden: ‘Er was een tijd waarin zijn radicale, onvoorwaardelijke pacifisme me kwelde.’ Hij leek immers, dixit Mann, bereid slechtheid te tolereren om oorlog te vermijden. Mann vervolgt: ‘Maar nu we ervaren hebben dat ook een goede oorlog niets dan kwaad oplevert denk ik anders over zijn houding van toen.’
FRANK POST
Wandelend bos
De Groene van 2 februari wijdde vier bladzijden aan het project Amstelpark: De bomen vertellen hun verhaal. Onderdeel daarvan was een fictieve rechtszaak. Het artikel was op zich informatief, maar ging geheel voorbij aan het feit dat in Leeuwarden vorig jaar al een veel groter bomenproject plaatsvond, inclusief een (ook fictieve) openbare rechtszitting over de rechten van bomen. De Rechtbank Noord-Nederland werkte daaraan mee. Dat project was onderdeel van Bosk: gedurende drie maanden wandelde een bos van twaalfhonderd (!) bomen door de Leeuwarder binnenstad. Duizenden vrijwilligers verplaatsten de bomen tweewekelijks in samenhang met exposities en optredens over de noodzaak van goed voorouderschap en de rol van de natuur daarbij. Bosk was weer onderdeel van het project Arcadia als opvolger van Leeuwarden/Fryslân Culturele Hoofdstad van Europa (arcadia.frl).
Als fervent Groene-abonnee vond ik het moeilijk te vatten waarom landelijke media aan deze innovatieve Friese projecten zo weinig aandacht besteedden. Ik wil niet generaliseren over de tegenstelling tussen de Randstad en de rest van Nederland, maar dit voorbeeld is er, eerlijk gezegd, wel een treffende uiting van. Bij Arcadia 2025 krijgen de media overigens een herkansing.
PETER DE HAAN, Leeuwarden