Parijs – ‘We zijn in oorlog’, verklaarde Emmanuel Macron op 16 maart na de uitbraak van het coronavirus. ‘Dat vereist een algehele mobilisatie.’ Hij kondigde de ‘sanitaire noodtoestand’ af. De Fransen zaten nog geen week thuis opgesloten of het Franse leger was reeds ingezet. ‘Het gevecht is pas begonnen’, verklaarde premier Édouard Philippe weer een paar dagen later, waarna ‘de slag om de mondkapjes’ en de beademingsapparatuur, inclusief die van de dierenklinieken, werd ingezet.

Afgelopen week, op 30 maart, zette de Franse romanschrijfster Annie Ernaux (1940) met een open brief de tegenaanval in: ‘Monsieur le Président,/ Ik schrijf u een brief/ Die u misschien zult lezen/ Als u tijd heeft.’ De regels komen overeen met die van ‘Le déserteur’, het protestlied van Boris Vian uit 1954 tegen de oorlog in Indochina.

De geëngageerde Ernaux vervolgt: ‘Wapens, u handhaaft immers het krijgsjargon, zijn ziekenhuisbedden, beademingsapparatuur, mondkapjes, testen, aantallen artsen, wetenschappers en verplegers. Sinds u Frankrijk leidt, bent u doof gebleven voor de noodkreten uit de zorg (…) u luisterde liever naar mensen die in hun kille, allesverhullende technocratische jargon pleiten voor een zich terugtrekkende overheid, het rendementsdenken en het reguleren van migratiestromen. Maar de dienstverlening, de ziekenhuizen, het onderwijs en zijn duizenden onderbetaalde leraren en onderwijzers, de energiebedrijven, de post, de metro en de spoorwegen doen op dit moment grotendeels het land functioneren.’ Ernaux, zelf afkomstig uit een arbeidersgezin dat zich wist op te werken tot de middenstand, is woedend: ‘Al die mensen die u voorheen niet van belang vond, betekenen nu alles, zij blijven (…) het materiële leven, net zo onmisbaar als het intellectuele leven, waarborgen.’

Ernaux heeft van oudsher haar ervaringen met sociale ongelijkheid in haar oeuvre verwerkt en geeft een persoonlijke draai aan haar aanklacht die onmiddellijk breed werd gedeeld op de Franse sociale media. Ze noemt de huidige lockdown ‘een goed moment om een aantal zaken ter discussie te stellen’, doelend op de fel bekritiseerde pensioenhervorming die Macron na het uitbreken van het coronavirus tot nader order heeft uitgesteld. We verlangen naar een nieuwe wereld zonder ‘schreeuwende ongelijkheid’, verklaart Ernaux strijdvaardig. ‘We laten ons onze democratische vrijheid, op dit moment ingeperkt, niet meer afnemen, een vrijheid die ervoor zorgt dat mijn brief – anders dan die van Boris Vian, destijds verboden op de radio – vanochtend op de nationale radio wordt uitgezonden.’