Een groot deel van de Republikeinse partij heeft zich tegen zijn kandidatuur gekeerd. Zijn radicalistische plannen om langs de Mexicaanse grens een muur te bouwen en alle moslims de toegang tot het land te ontzeggen worden als onuitvoerbaar beschouwd en tegen de geest van de Amerikaanse democratie. Maar aan de andere kant heeft de trouwe aanhang zich verhard en is deze in omvang toegenomen. Met zijn rauwe optreden heeft Trump het nieuwe Amerikaanse proletariaat geraakt. Uit zijn verrassende opkomst blijkt dat de partijleiding en de Republikeinse elite een grote vergissing hebben gemaakt. Nu heerst er paniek in de partij.
Een aanzienlijk deel van het Amerikaanse electoraat is wezenlijk veranderd, zoals dat ook in West-Europa het geval is. De oude ideologieën hebben hun kracht verloren, ze dienen niet meer als grondslag voor de partijvorming. Daarna heeft de economische crisis aan het begin van deze eeuw het minder vermogende deel van de bevolking zwaar geraakt, terwijl de rijken aan de nieuwe armoede ontkwamen of zelfs hun welstand wisten te vergroten.
Langzamerhand is in de westerse wereld een nieuwe klassenmaatschappij gegroeid. Daarvan is de gevestigde politieke orde zich onvoldoende bewust geweest en ook de meeste traditionele media hebben zich nauwelijks aan een analyse gewaagd. Een van de uitzonderingen is de website truthout.org die dagelijks bloemlezingen uit de oppositionele pers geeft. En de massa geeft uiting aan haar ontevredenheid via de talrijke mogelijkheden op internet.
Een manco van internet is dat de politieke woede binnenskamers blijft. Ja, we hebben de sociale media waarmee demonstraties, desnoods opstanden kunnen worden georganiseerd. Maar ik denk dat internet binnenskamers een duurzamer uitwerking heeft. Er worden meningen gevestigd, reputaties afgebroken, vernietigende scheldpartijen ten beste gegeven, mensen met de dood bedreigd, nieuwe denkbeelden gelanceerd en dit alles wordt door een ongeteld aantal gebruikers gedeeld. Maar internet heeft nog niet tot een duurzame en herkenbare politieke machtsvorming geleid (al kunnen we onze vermoedens hebben).
Bij deze verkiezingscampagne is het de vraag of de opmars van Donald Trump voornamelijk te danken is aan zijn unieke persoonlijkheid (want uniek is hij, dat valt niet te ontkennen), of dat hij daarbij de protagonist is van een nieuwe politieke massa die zich niet meer herkent in de denkbeelden, de taal, het doen en laten van de zittende elites. Gezien zijn groeiende aanhang lijkt mij het laatste waarschijnlijker. Zelfs moeten we langzamerhand rekening gaan houden met de kans dat hij deze verkiezingen zal winnen. President Trump. Dat zou om te beginnen een omwenteling in de Amerikaanse buitenlandse politiek kunnen betekenen, en die zou natuurlijk grote gevolgen voor West-Europa hebben, en voor de rest van de wereld.
Ik ga me hier niet aan speculaties wagen. Maar het zou geen kwaad kunnen als onze instituten die zich met onze buitenlandse politiek bezighouden – politieke partijen, universiteiten, media – zich eens zouden verdiepen in een mogelijke toekomst van de wereldpolitiek met een Amerika van Trump. Dat zou twee voordelen hebben. Het zou de kans op verrassingen verminderen en we zouden zelf beter beseffen waar we staan, want ook daaraan ontbreekt het.