Als thema koos gastconservator Siebe Tettero voor het begrip ‘tolerantie’. De befaamde openheid voor andersdenkenden bracht Nederland enerzijds de Gouden Eeuw, maar kende ook een schaduwzijde. Tettero slaat de bezoeker met harde cijfers om de oren. Door de toestroom van vluchtelingen steeg het aantal inwoners van Amsterdam tussen 1578 en 1622 van 30.000 naar 108.000. Daar staat tegenover dat Nederland 550.000 slaven verhandelde. In minstens zoveel spelfouten koppelt hij tolerantie vervolgens aan de kunst: ‘Rembrandt van Rijn is natuurlijk de allerbekendste voorbeeld van iemand die in dit culturele klimaat gedeide (…)’.
Chambres des Canaux schreeuwt city marketing, maar dat doet niets af aan de bijzondere ervaring om bij de mooiste, soms particuliere panden aan te kunnen bellen en eens rustig rond te kijken. De keus voor de Rijksakademie en De Ateliers als ultieme voorbeelden van culturele tolerantie vandaag zorgt bovendien voor een uitzonderlijke line-up van kunstenaars. Onder anderen Carlos Amorales, Guido van der Werve, Sara van der Heide, Amalia Pica en Fiona Tan plaatsen hun kunstwerken naast Japanse lakkabinetten, hoofdtooien, porseleinen leeuwen, tegels met voc-schepen en tropenhouten meubilair: de gangbare interieurstijl aan de gracht is als ‘klassiek koloniaal’ te beschrijven.
Sommige kunstwerken zijn er met de haren bijgesleept, maar soms overdondert de kunst de architectonische pracht. Zoals in het Huis met de Hoofden, Keizersgracht 123. Een HD-kleuranimatie met Afrikaanse werklieden is opgesteld tegenover een marmeren schouw. De zwarte mannen in Oil Workers (from the Shell Company of Nigeria Returning Home from Work, Caught in Torrential Rain) (2013) van David Claerbout schuilen onder een viaduct voor de regen en turen de donkere, zeventiende-eeuwse kamer in.
In 1986 organiseerde curator Jan Hoet Chambres d’Amis, een legendarische tentoonstelling waar Tettero naar knipoogt. Om te ontsnappen aan witte museummuren namen kunstenaars toen privé-woningen in de Gentse binnenstad onder handen. De chambres aan de Amsterdamse grachten vormden echter niet de aanleiding voor de kunstwerken, het inhoudelijke thema sluimert wat op de achtergrond en bovendien is de grachtengordel zelf een groot openluchtmuseum. De meest geslaagde installaties zijn die waarin de kunst zowel met het thema als met de plaatselijke geschiedenis is vervlochten. Herengracht 470, de Tuinzaal van het Goethe Institut in de Gouden Bocht, is een voorbeeld. Zachary Formwalt verwerkt het schilderij De Gouden Bocht in de Herengracht in Amsterdam vanuit het oosten (Berckheyde, 1671-72) in een geraffineerde film over de (on)zichtbaarheid van geldstromen.
Rondneuzen bij de burgemeester doe je aan de Herengracht 502, in 1667 gebouwd voor Paulus Godin, bewindhebber van de West-Indische Compagnie en slavenhandelaar. Sinds een kleine honderd jaar doet dit Huis met de Kolommen dienst als ambtswoning van de burgemeester. Als bezoekers in de gang breed grijnzend poseren met de gouden wandlampen die worden gedragen door Moorse engelen, lijkt het thema definitief vervlogen.
Chambres des Canaux, grachtengordel Amsterdam, 1 t/m 17 november, iamsterdam.com. Sarah van Sonsbeeck en John Snijders geven dagelijks om 16.30 uur een performance in de ambtswoning van de burgemeester