De afgelopen twee jaar zijn de provincies hun geld massaal gaan ‘verstoppen’ voor de grijpgrage vingers van de rijksoverheid. Die wil de energiemiljarden gebruiken om de overheidsschuld omlaag te brengen en zo te voldoen aan de eisen die de Europese Unie stelt.
In reactie hierop hebben provincies plannen gemaakt om honderden miljoenen in investeringsfondsen te stoppen, ver weg van bestuurlijk toezicht en van democratische controle. De energiegelden worden gebruikt om innovatieve bedrijven of duurzame energieprojecten te stimuleren, en de regionale economie aan te jagen. De verwachting is dat deze investeringen zichzelf terugverdienen, maar over de risico’s en de werkelijke opbrengsten ervan is nog weinig bekend.
Eerder maakte De Onderzoeksredactie al bekend dat de provincies sinds de eeuwwisseling 23 miljard euro verdienden aan hun belangen in energiebedrijven. Het gaat om verkoopopbrengsten, dividenden en rente. Niet eerder was bekend hoeveel de provincies precies verdienden. Grootverdieners zijn Gelderland met ruim zes miljard, Noord-Brabant met bijna vijf miljard en Overijssel met drie miljard euro.
Er is weinig zicht op hoe het geld wordt besteed. Zo ‘verdween’ in Noord-Brabant in de loop der jaren ruim een miljard in de reguliere begroting. Een verantwoording voor die besteding ontbreekt, de burger moet het doen met de algemene gegevens uit de jaarverslagen.
Het energiegeld verdwijnt als reactie op rijksbeleid voor een groot gedeelte uit beeld, zo blijkt uit het nieuwe artikel van De Onderzoeksredactie. Het rijk ging in 2013 beperkingen opleggen aan de mate waarin provincies over hun eigen geld beslisten. In dat jaar werd een wet van kracht die de provincies verplicht een deel van hun vermogen op de rekening van het rijk te zetten.
Om de zeggenschap over hun rijkdommen toch te behouden, gingen provincies op zoek naar manieren om hun geld uit de greep van Den Haag te houden. Ze omzeilen de wet door fondsen op te richten die ‘revolverende’ leningen verstrekken aan bijvoorbeeld innovatieve bedrijven of duurzame energie, in plaats van de vroegere subsidies. Het geld dat ze zo investeren blijft van de provincie en zou zichzelf theoretisch tot in het oneindige moeten terugverdienen. De provincie gaat zo voor bank spelen en verandert van subsidie-automaat in gelegenheidsbankier.
Lees ‘Het geld is van heel Nederland’ vanaf woensdagmiddag op groene.nl en via Blendle. De nieuwe Groene ligt donderdag in de winkels.
Beeld: De A15 gaat bij knooppunt Ressen over in de N15. Gelderland gebruikt energiegeld om de snelweg door te trekken naar de A12 bij Zevenaar (Flip Franssen / Hollandse Hoogte).
Infographic: Femke Herregraven / De Onderzoeksredactie