Berlijn – Even leek het voorbij te zijn met de ideologische debatten over de wederopbouw van het Berlijnse stadsslot, door de initiatiefnemers ook wel het ‘grootste cultuurproject van Europa’ genoemd. Maar uitgerekend het allerkleinste deel ervan, het kruis boven op de koepel, plaatst het gebouw nu midden in de politieke discussie over de invulling van een hedendaagse Duitse identiteit. Het begon begin mei met een trots persbericht: particuliere mecenassen wilden onverwacht vijftien miljoen euro betalen om het originele beeldhouwwerk en de decoratieve elementen op de koepel terug te brengen, precies zoals die tijdens de Pruisische koningen en Duitse keizers hadden bestaan. Dat betekent dat boven op de imposante barokke ronding nu ook goud, engelen en een christelijk kruis komen.

Het kruis werd direct de landelijke verkiezingsstrijd in getrokken. De argumenten lezen daarbij niet als architectuurgeschiedenis, maar eerder als de partijprogramma’s over de aanpak van integratie. Want wat betekent een christelijk symbool op dit prestigieuze openbare gebouw? Cultuurwethouder Klaus Lederer van Die Linke is het felst tegen. Hij ziet in het stadsslot, dat in 2019 zal openen, een ‘overheidsgebouw’ en daar dient geen religieus symbool op te komen, en helemaal niet een dat ‘christelijke Leitkultur’ suggereert. Een ‘centrum van wereldcultuur’ komt er immers in het slot, een oord van ‘tolerantie en onderzoek’, met kunst uit onder andere Azië, het Midden-Oosten en Afrika, onder de naam Humboldt Forum. De Duitse staatssecretaris van Cultuur, Monika Grütters, cdu, stelt zich hier lijnrecht tegenover. Het Humboldt Forum is als ‘open huis’ alleen geloofwaardig als ‘we ons bewust zijn van onze eigen wortels en die ook laten zien’.

Het idee van het stadsslot, dat in 1950 door de ddr-machthebbers was opgeblazen, ontstond na de Wende om de stad zijn ‘geestelijke hart’ terug te geven. Discussies zijn er steeds geweest, al ging dat in de jaren negentig nog vooral over de vermeende Pruisische machtswellust die de wederopbouw zou kunnen losmaken. De Bondsdag stemde pas in met de bouw toen een ‘passende’ inhoudelijke oplossing was gevonden.

Het bestuur van het Humboldt Forum laat weten het kruis toch gewoon boven op de wereldcultuur te zetten. Het standpunt is a-politiek, zegt voorzitter Johannes Wien. In het oorspronkelijke plan uit 2002 staat dat ‘we het origineel zo dicht mogelijk dienen te benaderen’, zegt hij in Die Welt: ‘Je kunt dan niet in willekeur afglijden en zeggen: dit historische element nemen we wel en dat niet.’